Atopowe zapalenie skóry stanowi częstą dermatozę u dzieci. Obraz zmian skórnych jest charakterystyczny, ale ponieważ jest też bardzo różnorodny, nawet u jednego pacjenta, sprawia trudności diagnostyczne. Nieprawidłowe rozpoznanie bywa przyczyną błędnego leczenia.

Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest nawrotową, przewlekłą, zapalną, niezakaźną dermatozą przebiegającą z nasilonym świądem. Występuje często rodzinnie oraz w rodzinach z dodatnim wywiadem w kierunku chorób atopowych (alergiczny nieżyt nosa i spojówek, astma). AZS stanowi jedną z najczęściej spotykanych chorób skóry wieku dziecięcego, występuje u około 10-20 proc. dzieci. U 90 proc. z nich pierwsze objawy pojawiają się przed ukończeniem 5 r.ż. Mechanizm powstawania zmian skórnych i objawów towarzyszących nadal nie jest do końca wyjaśniony.

Jest to choroba dziedziczona wielogenowo, co potwierdza podatność rodzinna, ze stale zwiększonym wytwarzaniem przeciwciał klasy IgE, z upośledzoną funkcją bariery naskórkowej (suchość skóry), spowodowaną zaburzeniami w metabolizmie lipidów i tworzeniu białek strukturalnych naskórka (filagryna), z nieprawidłową kolonizacją skóry całego ciała drobnoustrojami chorobotwórczymi (Staphylococcus aureus, Malassezia furfur) prowadzącą do zwiększonej podatności na zakażenia skóry, z istotnym wpływem czynników psychosomatycznych. Problemy emocjonalne mogą być wywoływane przez przewlekły świąd, a czynniki neuropsychiatryczne wpływać na stan skóry.

W rozpoznawaniu atopowego zapalenia skóry brak swoistych wskaźników laboratoryjnych. U dzieci postawienie diagnozy AZS powinno być oparte na prawidłowo zebranym wywiadzie osobniczym i rodzinnym oraz na dokładnym zbadaniu skóry całego ciała chorego (obraz kliniczny zmian skórnych, objawy towarzyszące). Pomocne w postawieniu rozpoznania są kryteria Hanifina-Rajki (1980 rok), nadal aktualne.¹ Rozróżniamy cztery kryteria duże i około 20 kryteriów małych (tab. 1).

Do postawienia rozpoznania AZS muszą być spełnione trzy kryteria większe oraz co najmniej trzy mniejsze.¹

Okresy choroby

Występowanie objawów typowych dla wieku pacjenta ułatwia postawienie rozpoznania atopowego zapalenia skóry, gdyż lokalizacja zmian skórnych jest odmienna w różnych grupach wiekowych.^1,3,5

W przebiegu AZS wyróżnia się trzy okresy choroby:  

1. Okres niemowlęcy (od 3. m.ż. do 4. r.ż.)

Zmiany skórne zajmują najczęściej centralne powierzchnie policzków, owłosioną skórę głowy. Zajęta jest skóra kończyn górnych i dolnych oraz tułowia, zarówno po stronie wyprostnej, jak i zgięciowej. Proces chorobowy może zająć skórę całego ciała, d...