PS może, ale nie musi, powodować medyczne konsekwencje. Średnio 25-30 proc. osób, które dokonały PS, ponawia te zachowania. Istotne dla ich występowania są wpływy kulturowe i dostępność metod (np. w USA broń palna). Szczególnie ważne jest współwystępowanie zachowań samobójczych z różnymi zaburzeniami psychicznymi, w tym z chorobą afektywną dwubiegunową, epizodem depresji, schizofrenią, psychozą schizoafektywną, zaburzeniami lękowymi (katastroficzne odczucia w PTSD), w zaburzeniach związanych z używaniem substancji, pogranicznych zaburzeniach osobowości, zaburzeniach odżywiania i adaptacyjnych.

Niesamobójcze samouszkodzenia (NSSI). Proponowane kryteria:

A. W ciągu ostatniego roku, przez pięć lub więcej dni osoba dokonuje zamierzonych, powierzchownych samouszkodzeń w celu sprowokowania krwawienia, stłuczenia, bólu (np. poprzez cięcie, uderzanie), z oczekiwaniem, że doprowadzi to jedynie do łagodnego czy umiarkowanego fizycznego obrażenia (bez intencji samobójczych).

Uwaga: Nieobecność zamiarów samobójczych jest potwierdzana przez tę osobę albo może być prognozowana na podstawie powtarzającego się angażowania w to zachowanie, o którym osoba wie, że śmierć nie jest prawdopodobna jako jego wynik.

B. Osoba angażuje się w te zachowania z jednego bądź więcej powodów:

1. w celu uwolnienia się od negatywnych emocji lub stanu poznawczego,

2. dla rozwiązania trudności interpersonalnych,

3. wyzwolenia pozytywnych odczuć.

Uwaga: Pragnienie ulgi lub oczekiwanego efektu jest doświadczane podczas samouszkodzenia lub wkrótce po nim, więc może rozwijać się wzorzec zachowań sugerujących uzależnienie czy angażowanie się w to.

C. Zamierzone samouszkadzanie jest związane z co najmniej jednym z następujących:

1. interpersonalne trudności czy negatywne emocje, myśli, tj. depresja, lęk, napięcie, agresja, uogólniony dyskomfort czy samokrytycyzm zdarzają się bezpośrednio przed aktem,

2. tuż przed aktem zaabsorbowanie tym zamiarem jest trudne do kontrolowania,

3. myślenie o tym występuje często, nawet gdy nie są podejmowane działania.

D. Nie jest społecznie usankcjonowane, np. kolczykowanie, tatuaże, rytuały religijne czy kulturowe, i nie jest ograniczone do zdrapywania strupów czy obgryzania paznokci.

E. Samo zachowanie lub jego następstwa powodują klinicznie istotny distress lub wpływają na interpersonalne, szkolne czy inne ważne obszary funkcjonowania.

F. Nie występuje w przebiegu epizodów psychotycznych, delirium, intoksykacji substancjami czy ich odstawienia. U osób z zaburzeniami neurorozwojowymi zachowania te nie są częścią wzorca powtarzających się stereotypii. Zachowanie nie jest lepiej wyjaśnione przez inne psychiczne i medyczne stany, takie jak zaburzenia psychotyczne, spektrum zaburzeń autystycznych, niesprawność umysłowa, zespół Lescha-Nyhana, stereotypie ruchowe z samouszkodzeniami, trichotillomania, zdrapywanie/wyciskanie zmian skórnych – skin-picking.

Różnicowanie samobójczych zaburzeń zachowania (SBD) i niesamobójczych zamierzonych samouszkodzeń (NSSI)

• Osoby z SBD mają inny cel niż te z NSSI – spowodowanie śmierci, przy czym należy szczególnie uważać na możliwość fałszywych deklaracji co do intencji.
• Osoby z SBD stosują inne metody, często o wysokiej letalności, natomiast z NSSI mają łagodne następstwa samouszkodzeń; jednak zawsze należy pamiętać, że osoby z NSSI istotnie częściej podejmują PS i dlatego zawsze pytamy o historie zachowań samobójczych oraz stosowanie wielu różnych metod samouszkadzania, bo to zwiększa ryzyko intencji S.
• Czas trwania – przewlekłość NSSI (możliwość „uzależnienia” od tych zachowań poprzez doświadczanie następstw wzmacniających), NSSI uznawane są za predykator uzależnień od substancji psychoaktywnych.

Proces samobójczy

Proces samobójczy to narastanie (bądź falowanie) w określonym okresie życia jednostki zagrożenia: od poważnych myśli S do PS, ewentualnie dokonanego samobójstwa; proces ma swój początek, czas trwania, rozwój mogący prowadzić do śmierci. Najlepiej opisuje proces S model „stres – podatność”, opracowany w formie wykresu i modyfikowany przez Wasserman.[10,16] Jego przebieg na osi czasu (nasilanie się lub ustępowanie zagrożenia samobójstwem, przedstawiony za pomocą krzywej) zależy od interakcji wielu zmiennych: biologicznych (w tym podatności genetycznej, przewlekłych chorób OUN, używania substancji psychoaktywnych), psychologicznych (doświadczenia w dzieciństwie traum), środowiskowych (społecznej pozycji, diety itd.) oraz aktualnie działających czynników sytuacyjnych, np. wystąpienie nowych stresorów czy otrzymanie adekwatnego wsparcia społecznego. Kluczowymi składnikami modelującymi ryzyko zachowań samobójczych są stan psychiczny jednostki i jej samoocena.