Trance and possession disorder – zaburzenie psychiczne z rodzaju „rozszczepiennych”, w którym występuje czasowa utrata poczucia osobowej tożsamości i pełnej świadomości otoczenia, występująca niezależnie od chęci i woli, przeszkadzająca w życiu codziennym oraz pojawiająca się poza akceptowanymi w danej kulturze sytuacjami religijnymi czy obyczajami. Trans i opętanie są zaliczane do zaburzeń dysocjacyjno-konwersyjnych, dla których charakterystyczna jest częściowa lub całkowita utrata normalnej integracji pomiędzy wspomnieniami z przeszłości, poczuciem tożsamości, wrażeniami czuciowymi i kontrolą ruchów ciała.

W trakcie występowania zaburzenia może występować:

• zawężenie uwagi i świadomości,
• intensywne skoncentrowanie się na jednym, dwóch aspektach najbliższego środowiska,
• poczucie opętania przez jakąś siłę, bóstwo, ducha czy obcą tożsamość.

Zaburzenia świadomości mogą przybierać charakter od zawężenia pola widzenia do stanów nieświadomości i omdleń w stanach epizodów opętania. Często występuje ograniczony, powtarzający się schemat ruchów, pozycji ciała czy wypowiedzi.[1,2] Objawy rozwijają się w związku z przeżywanym stresem psychologicznym, często powiązanym z przeżytą traumą, emocjami albo sytuacją trudną do zniesienia lub według pacjenta „nierozwiązywalną”.[3,4] Większość epizodów o typie transu i opętania ma charakter krótkotrwały, ulotny i zaburzenia te nie powodują znaczących problemów w funkcjonowaniu, w związku z czym mogą nie spełniać kryteriów diagnozy klinicznej.[4,5]

Opętanie w piśmiennictwie opisywane jest najczęściej jako stan poczucia owładnięcia przez jakąś siłę wyższą, ducha, bóstwo czy inną osobowość. W trakcie opętania dochodzi do zmiany wyglądu osoby opętanej, wyraz twarzy pozostaje zgodny z tożsamością opętującej siły.[6]

Stany transu opisywane są natomiast najczęściej jako występujące podczas określonych rytuałów, np. podczas tańca rytualnego.[6]