Opis przypadku
Diagnostyka różnicowa transu i opętania
Dr n. med. Anna Mosiołek
Zaburzenia dysocjacyjne typu trans i opętanie wciąż budzą dylematy klinicystów i wywołują spory diagnostyczne. Mogą być wywołane przez traumatyczne wydarzenia powiązane czasowo z wystąpieniem objawów, ale wiąże się je również z dramatycznymi przeżyciami z dzieciństwa. Badania ostatnich lat pokazują również, że nie bez znaczenia w odczuwaniu opętania jest istnienie zaburzeń psychicznych i somatycznych. W artykule na przykładzie dwóch przypadków klinicznych pokazujemy, że mimo dokładnie opisanych kryteriów diagnostycznych różnicowanie pomiędzy zaburzeniami dysocjacyjnymi i psychotycznymi a kulturowo akceptowanymi doznaniami religijnymi może klinicystom sprawiać nie lada problem.
Trance and possession disorder – zaburzenie psychiczne z rodzaju „rozszczepiennych”, w którym występuje czasowa utrata poczucia osobowej tożsamości i pełnej świadomości otoczenia, występująca niezależnie od chęci i woli, przeszkadzająca w życiu codziennym oraz pojawiająca się poza akceptowanymi w danej kulturze sytuacjami religijnymi czy obyczajami. Trans i opętanie są zaliczane do zaburzeń dysocjacyjno-konwersyjnych, dla których charakterystyczna jest częściowa lub całkowita utrata normalnej integracji pomiędzy wspomnieniami z przeszłości, poczuciem tożsamości, wrażeniami czuciowymi i kontrolą ruchów ciała.
W trakcie występowania zaburzenia może występować:
- zawężenie uwagi i świadomości,
- intensywne skoncentrowanie się na jednym, dwóch aspektach najbliższego środowiska,
- poczucie opętania przez jakąś siłę, bóstwo, ducha czy obcą tożsamość.
Zaburzenia świadomości mogą przybierać charakter od zawężenia pola widzenia do stanów nieświadomości i omdleń w stanach epizodów opętania. Często występuje ograniczony, powtarzający się schemat ruchów, pozycji ciała czy wypowiedzi.[1,2] Objawy rozwijają się w związku z przeżywanym stresem psychologicznym, często powiązanym z przeżytą traumą, emocjami albo sytuacją trudną do zniesienia lub według pacjenta „nierozwiązywalną”.[3,4] Większość epizodów o typie transu i opętania ma charakter krótkotrwały, ulotny i zaburzenia te nie powodują znaczących problemów w funkcjonowaniu, w związku z czym mogą nie spełniać kryteriów diagnozy klinicznej.[4,5]
Opętanie w piśmiennictwie opisywane jest najczęściej jako stan poczucia owładnięcia przez jakąś siłę wyższą, ducha, bóstwo czy inną osobowość. W trakcie opętania dochodzi do zmiany wyglądu osoby opętanej, wyraz twarzy pozostaje zgodny z tożsamością opętującej siły.[6]
Stany transu opisywane są natomiast najczęściej jako występujące podczas określonych rytuałów, np. podczas tańca rytualnego.[6]
