Soma a psyche

Stres a zaburzenia odżywiania się – nowe wyzwania terapeutyczne

Dr hab. med. Katarzyna Kucharska, prof. nadzw. IPiN1
Lek. Anna Grigo-Skrzypek1
Lek. Elżbieta Bonder2
Mgr Joanna Danielak1
Mgr Barbara Kostecka1

1Klinika Nerwic, Zaburzeń Osobowości i Odżywiania, Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie

2Polska Akademia Zaburzeń Lękowych i Odżywiania w Warszawie

Adres do korespondencji: Lek. Anna Grigo-Skrzypek, Klinika Nerwic, Zaburzeń Osobowości i Odżywiania, Instytut Psychiatrii i Neurologii, ul. Sobieskiego 9, 02-957 Warszawa, tel. 22 458 25 13, e-mail: agskrzypek@ipin.edu.pl

Stres wiąże się z występowaniem wielu zaburzeń, m.in. odżywiania się. Jednym z najczęściej diagnozowanych jest zespół gwałtownego objadania się (ang. binge eating disorder – BED), czyli uleganie napadom obżarstwa na skutek wewnętrznego przymusu i rosnącego napięcia emocjonalnego.

W dłuższej perspektywie niesie on ze sobą wiele szkodliwych konsekwencji. Całkowita eliminacja stresorów i negatywnych doświadczeń nie jest możliwa. Dlatego też podstawę leczenia stanowi terapia, która ma na celu pomóc pacjentowi w zmianie sposobu myślenia, odczuwania i zachowania, wzmocniona o interwencję dietetyczną.

Zaburzenia odżywiania stanowią grupę zaburzeń, do których należą według kryteriów diagnostycznych DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, wersja 5, 2013):

  • jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa – AN),
  • żarłoczność psychiczna (bulimia nervosa – BN),
  • zaburzenia objadania się (binge eating disorder),
  • inne specyficzne zaburzenia żywienia i odżywiania (other specified feeding and eating disorder),
  • niespecyficzne zaburzenia żywienia i odżywiania (unspecified feeding and eating disorder).


W kryteriach diagnostycznych ICD-10 (International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems) poza AN i BN wyszczególniono atypowe postacie tych zaburzeń oraz przejadanie się związane z innymi czynnikami psychologicznymi, wymioty związane z innymi czynnikami psychologicznymi, inne zaburzenia odżywiania się oraz zaburzenia odżywiania się nieokreślone.

W artykule zwrócono szczególną uwagę na rolę stresu w powstawaniu i utrzymywaniu się zaburzeń odżywiania. Stres jest stanem wzmożonego napięcia nerwowego lub mobilizacji sił organizmu w odpowiedzi na stresory fizyczne i psychiczne. Jego przedłużanie się może prowadzić do przewlekłych schorzeń psychosomatycznych, w tym zaburzeń odżywiania, oraz stanowić czynnik ryzyka wystąpienia otyłości.

Pojęcie „stres” w rozumieniu amerykańskiego fizjologa Waltera Cannona oznacza właściwość organizmu do utrzymania stałości środowiska wewnętrznego w warunkach działania różnych czynników presji (ang. under stress). Fazy stresu obejmują fazę alarmową, w której organizm skutecznie przeciwdziała reakcji stresu, i fazę wyczerpania, która prowadzi do pojawienia się pierwszych objawów, takich jak: bóle lub zawroty głowy, zaburzenia koncentracji, spowolnienie myślenia, zapominanie, zaburzenia snu, napadowe bicie serca, drżenie rąk, nudności, bóle brzucha, zgaga lub biegunki. Jeśli bodziec stresowy nie ustępuje, z czasem mogą rozwinąć się choroby psychosomatyczne, w tym zaburzenia odżywiania.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Stres a faza objadania się

Zespół kompulsywnego objadania się to jedna z częściej spotykanych współcześnie form zaburzeń odżywiania. Jego rozpowszechnienie w populacji ogólnej szacuje się na [...]

Neurofizjologia kompulsywnego jedzenia

Dużą rolę w kompulsywnym objadaniu się odgrywają zaburzenia neurochemiczne związane m.in. z nieprawidłową interakcją czynników metabolicznych i hormonalnych z mechanizmami neuroregulacyjnymi ośrodkowego układu [...]

Neurofizjologia fazy restrykcyjnej

Funkcjonowaniem organizmu sterują substancje biochemiczne, np. enzymy, hormony. Większość funkcji fizjologicznych jest związana z wydzielaniem określonych substancji lub brakiem ich wydzielania. [...]

Techniki terapeutyczne radzenia sobie ze stresem w zaburzeniach odżywiania się

Należy uświadomić sobie, że stres stanowi integralną część ludzkiej egzystencji i jego całkowita eliminacja wydaje się niemożliwa. A zatem co robić, [...]

Podsumowanie

1. Zaburzenia odżywiania są niezwykle trudnym do leczenia i niestety coraz częstszym problemem naszego społeczeństwa. Rośnie odsetek osób borykających się z [...]
Do góry