Zaburzenia obrazu siebie i tożsamości, obniżona samoocena oraz nadmierny krytycyzm stanowią charakterystyczne elementy wielu zaburzeń psychicznych. Z podobną problematyką można się spotkać zarówno w przebiegu zaburzeń osobowości, jak i u osób cierpiących na zaburzenia depresyjne, przy czym objawy te jakościowo i ilościowo mogą się różnić w zależności od rozpoznania i przebiegu choroby. Mając na uwadze tę relatywną powszechność podobnych objawów w grupach klinicznych, doczekały się one licznych opracowań i konceptualizacji w literaturze psychologicznej i medycznej.

Ciekawym zagadnieniem, powiązanym z tematyką samooceny i obrazu siebie, jest zespół impostora, pojęcie wprowadzone do literatury psychologicznej przez Pauline Clance i Suzanne Imes. W wyniku obserwacji dobrze sytuowanych kobiet stwierdziły one, że można wyróżnić spośród nich znaczną grupę, która mimo licznych sukcesów obawia się bycia zdemaskowaną jako niekompetentna i intelektualnie wybrakowana. Współwystępuje to z poczuciem, że są one pewnego rodzaju oszustkami, których sukces jest dziełem przypadku lub pomyłki, a pozytywny obraz i informacje zwrotne płynące od innych są przesadzone i niezasłużone.[1-3]

Niniejszy artykuł stanowi próbę krótkiej charakterystyki IP wraz ze wskazaniem możliwych konsekwencji w zakresie problemów psychologicznych mogących dotykać osoby z tym zespołem. Refleksja ta uzupełniona zostanie o przypuszczalną etiologię IP oraz propozycje pracy psychoterapeutycznej z osobami cierpiącymi na IP.

Cechy charakterystyczne zespołu impostora

Główną cechą charakterystyczną zespołu impostora jest chroniczne przekonanie o fałszywości odnoszonych sukcesów i posiadanych walorów intelektualnych. Dotyczy on zwykle tych, którzy przez swoje otoczenie są postrzegani jako mający liczne osiągnięcia oraz kończący podejmowane przedsięwzięcia pozytywnymi wynikami, np. osób dobrze sytuowanych, pracujących na wysokich stanowiskach, pracowników naukowych itd.