Właściwa diagnoza
Reakcje na stres – obraz kliniczny, kwalifikacja i leczenie
lek. Justyna Sobolewska-Nowak
prof. dr hab. n. med. Piotr Gałecki
- Zaburzenia psychiczne, w których stres odgrywa kluczową rolę
- Właściwe rozpoznanie – w świetle aktualnych klasyfikacji
- Metody leczenia farmakologicznego i psychoterapii
Stres towarzyszy człowiekowi od zawsze. Może być wywoływany przez różne czynniki, a reakcja na niego jest indywidualną cechą jednostki. Od wielu lat uznaje się za pewne, że niektóre sytuacje czy zdarzenia mogą być przyczyną zaburzeń psychicznych, w których to właśnie stres odgrywa decydującą rolę. Przykładem jest zaburzenie stresowe pourazowe (PTSD – post-traumatic stress disorder), którego diagnozę postawiono po raz pierwszy w 1980 r. Jednak jego odzwierciedlenie można znaleźć już w „Odysei” Homera, a więc w zapisach poetyckich pochodzących z VIII w. p.n.e. Czytamy tam o doznaniach Odyseusza – weterana wojny trojańskiej, który przeżywa reminiscencje wojennej traumy. W 1871 r. Da Costa wprowadził nazwę nowego syndromu – „żołnierskiego serca”; opisywał ten stan w swoich notatkach dotyczących wojny secesyjnej1.
Podstawowe pojęcia
Zajmując się problematyką stresu, warto przypomnieć podstawowe pojęcia.
Stresor traumatyczny definiujemy jako „doświadczenie związane z poważnym zranieniem, śmiercią lub zagrożeniem integralności cielesnej własnej lub innych osób, na które człowiek był bezpośrednio narażony lub otrzymał o nich informacje, i przeżywał wówczas uczucie silnego strachu, bezradności lub przerażenia”2.
Pojęcie traumy, czyli urazu w sensie psychologicznym, to „stan psychiczny wywołany działaniem zagrażających zdrowiu i życiu czynników zewnętrznych, prowadzący do głębokich zmian w funkcjonowaniu człowieka”3.
Kwalifikacja
Ostre zaburzenie stresowe. Ostra reakcja na stres
Ostre zaburzenie stresowe po raz pierwszy zostało opisane i zdefiniowane w 1994 r., w wydaniu czwartym podręcznika diagnostycznego i statystycznego zaburzeń psychicznych (DSM-IV). Dodanie nowej diagnozy wynikło z potrzeby zapewnienia opieki zdrowotnej pacjentom z ostrymi objawami, którzy nie byli objęci taką pomocą ze względu na wczesną fazę choroby. Oczekiwano również, że dzięki szybkiej interwencji uda się zapobiec rozwojowi PTSD4. W związku z tym rozszerzono także rozumienie kryterium stresu o komponenty subiektywne (np. o traumę, której jest się świadkiem, lub dotyczącą osoby bliskiej)1.
W najnowszej kwalifikacji – ICD-11 – rozpoznanie ostrej reakcji na stres (QE84 Acute stress reaction) zostało zamieszczone w podgrupie „Problemy związane ze szkodliwymi lub traumatycznymi wydarzeniami”, w grupie „Czynniki wpływające na stan zdrowi...
