Paragrafy w psychiatrii

Wyłączenie biegłego od sporządzenia opinii sądowo-psychiatrycznej

dr n. praw. Krzysztof Eichstaedt

Sąd Apelacyjny w Łodzi

Adres do korespondencji:

dr n. praw. Krzysztof Eichstaedt

sędzia Sądu Apelacyjnego w Łodzi

ul. G. Narutowicza 64

90-136 Łódź

e-mail: krzysztof.eichstaedt@lodz.sa.gov.pl

  • Kto nie może sporządzić opinii o stanie zdrowia psychicznego w sprawie karnej?
  • Jakie są konsekwencje wydania takiej opinii przez biegłego wyłączonego od opiniowania?
  • Kiedy za sporządzenie opinii sądowo-psychiatrycznej nie przysługuje wynagrodzenie?


Polski system prawa karnego procesowego dzieli dowody m.in. na:

  • osobowe (czyli pochodzące od osoby – człowieka żyjącego)
  • nieosobowe (rzeczowe)1.

Wśród dowodów osobowych wymienia się:

  • wyjaśnienia podejrzanego (oskarżonego)
  • zeznania świadków
  • opinie biegłych.

Dowody rzeczowe to przede wszystkim przedmioty mające bezpośredni związek z popełnionym przestępstwem (np. narzędzie, którym dokonano zabójstwa), a także różnego rodzaju ślady, które mogą być zabezpieczone na miejscu zdarzenia (np. ślady linii papilarnych, ślady DNA itp.). Duże znaczenie w praktyce ma także podział dowodów na:

  • bezpośrednie, tj. takie, które dotyczą wprost faktu głównego
  • pośrednie, inaczej nazywane poszlakami2.

Wprawdzie Kodeks postępowania karnego (k.p.k.) nie dzieli dowodów na lepsze i gorsze, jednak w procesie stosowania prawa bardzo duże znaczenie mają opinie sporządzone przez biegłych na zlecenie uprawnionego organu procesowego. Przemawia za tym chociażby fakt, że zgodnie z art. 193 § 1 k.p.k. w przypadku gdy stwierdzenie okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości specjalnych, na organie procesowym (prokuraturze lub sądzie) ciąży obowiązek, a nie uprawnienie, zasięgnięcia opinii biegłego albo biegłych.

Obowiązek przeprowadzenia dowodu z opinii biegłych psychiatrów powstaje wówczas, gdy w sprawie wystąpią uzasadnione wątpliwości co do poczytalności oskarżonego (podejrzanego). Jednak owe wątpliwości powinny zostać chociaż uprawdopodobnione, co oznacza, że muszą mieć podstawę w konkretnych okolicznościach sprawy, wynikać z tych okoliczności w sposób obiektywny. Nie mogą natomiast stanowić jedynie subiektywnego przekonania oskarżonego (podejrzanego) lub jego obrońcy, ale muszą zostać powzięte przez organ procesowy (postanowienie SN z dnia 26 kwietnia 2021 r., II KK 127/21, Lex nr 3232211).

Biegłym może być osoba:

  • wpisana na listę biegłych sądowych prowadzoną przez prezesa sądu okręgowego
  • powołana do wydania opinii w konkretnej sprawie przez uprawniony organ procesowy (tzw. biegły ad hoc)
  • wskazana do wydania opinii przez dyrektora instytutu w przypadku zwrócenia się o wydanie opinii do instytucji naukowej lub specjalistycznej (tzw. opinia instytutowa)
  • posiadająca immunitet dyplomatyczny w przypadku wyrażenia zgody na wystąpienie w charakterze biegłego (art. 581 § 1 k.p.k.).
Do góry