Polski system prawa karnego procesowego dzieli dowody m.in. na:

• osobowe (czyli pochodzące od osoby – człowieka żyjącego)
• nieosobowe (rzeczowe)¹.

Wśród dowodów osobowych wymienia się:

• wyjaśnienia podejrzanego (oskarżonego)
• zeznania świadków
• opinie biegłych.

Dowody rzeczowe to przede wszystkim przedmioty mające bezpośredni związek z popełnionym przestępstwem (np. narzędzie, którym dokonano zabójstwa), a także różnego rodzaju ślady, które mogą być zabezpieczone na miejscu zdarzenia (np. ślady linii papilarnych, ślady DNA itp.). Duże znaczenie w praktyce ma także podział dowodów na:

• bezpośrednie, tj. takie, które dotyczą wprost faktu głównego
• pośrednie, inaczej nazywane poszlakami².

Wprawdzie Kodeks postępowania karnego (k.p.k.) nie dzieli dowodów na lepsze i gorsze, jednak w procesie stosowania prawa bardzo duże znaczenie mają opinie sporządzone przez biegłych na zlecenie uprawnionego organu procesowego. Przemawia za tym chociażby fakt, że zgodnie z art. 193 § 1 k.p.k. w przypadku gdy stwierdzenie okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości specjalnych, na organie procesowym (prokuraturze lub sądzie) ciąży obowiązek, a nie uprawnienie, zasięgnięcia opinii biegłego albo biegłych.

Obowiązek przeprowadzenia dowodu z opinii biegłych psychiatrów powstaje wówczas, gdy w sprawie wystąpią uzasadnione wątpliwości co do poczytalności oskarżonego (podejrzanego). Jednak owe wątpliwości powinny zostać chociaż uprawdopodobnione, co oznacza, że muszą mieć podstawę w konkretnych okolicznościach sprawy, wynikać z tych okoliczności w sposób obiektywny. Nie mogą natomiast stanowić jedynie subiektywnego przekonania oskarżonego (podejrzanego) lub jego obrońcy, ale muszą zostać powzięte przez organ procesowy (postanowienie SN z dnia 26 kwietnia 2021 r., II KK 127/21, Lex nr 3232211).

Biegłym może być osoba:

• wpisana na listę biegłych sądowych prowadzoną przez prezesa sądu okręgowego
• powołana do wydania opinii w konkretnej sprawie przez uprawniony organ procesowy (tzw. biegły ad hoc)
• wskazana do wydania opinii przez dyrektora instytutu w przypadku zwrócenia się o wydanie opinii do instytucji naukowej lub specjalistycznej (tzw. opinia instytutowa)
• posiadająca immunitet dyplomatyczny w przypadku wyrażenia zgody na wystąpienie w charakterze biegłego (art. 581 § 1 k.p.k.).