Dotychczas nie opracowano polskich standardów postępowania w pierwszych epizodach psychozy (FEP – first episode of psychosis). Niedawno ukazały się rekomendacje Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego dotyczące postępowania diagnostycznego i terapeutycznego jedynie u chorych ze schizofrenią o wczesnym początku¹. Niniejszy artykuł jest więc z jednej strony streszczeniem i ekstrapolacją rekomendacji zagranicznych, a z drugiej – próbą spojrzenia na postępowanie w FEP w populacji wieku rozwojowego i młodych dorosłych w sytuacji reformy psychiatrii dzieci i młodzieży.

Pierwsze epizody psychotyczne

Zaburzenia psychotyczne to termin opisujący grupę fenomenów psychicznych, które mogą przybierać różnorodną formę, jednak łączą je 2 zasadnicze cechy. Po pierwsze, u pacjentów obserwuje się tendencję do zniekształconej oceny rzeczywistości. Drugą cechą jest mniejszego lub większego stopnia dezadaptacja życiowa, z postępującą utratą wielu aspektów przystosowania w zakresie funkcjonowania społecznego, szkolnego, a nawet w zakresie samodzielności.

Występowanie zaburzeń psychotycznych u dzieci jest uznanym faktem. Są one stosunkowo rzadkie, jednak przejściowe epizody psychotyczne, rozpoznawane u skądinąd zdrowych dzieci, okazują się częstsze niż w populacji osób dorosłych. Tego typu zaburzenia stwierdzane u dzieci mają zwykle cięższy i bogatszy w fenomeny psychopatologiczne przebieg niż u osób dorosłych, a wpływ choroby na rozwój poznawczy i społeczny oraz na system rodzinny jest zazwyczaj dewastujący².

Częstość występowania objawów wytwórczych u dzieci, w tym przede wszystkim halucynacji, jest stosunkowo wysoka. Ocenia się, że objawy psychotyczne występują nawet u 5% populacji, ale w 75-90% przypadków mają jedynie przejściowy charakter³.

Rozpoznawanie i różnicowanie FEP w populacji dzieci i młodzieży opiera się na tych samych kryteriach diagnostycznych, które stosuje się u osób dorosłych. Jednak w praktyce klinicznej zwraca się uwagę na pewne odmienności objawowe i cechy swoiste zaburzeń psychotycznych w populacji wieku rozwojowego. Manifestacja psychozy w populacji pediatrycznej może mieć początek ostry lub powolny oraz przebieg naśladujący niekiedy inne zaburzenia.

Mimo że klasyfikacje ICD-11 i DSM-5 posługują się pojęciem „pierwszy epizod”, w praktyce klinicznej termin FEP jest szerszy i używa się go dla zaburzenia, które niedawno zostało zidentyfikowane jako ostra psychoza, ale dla którego nie ustalono jes...