Farmakoterapia

Znaczenie leków neuroleptycznych w terapii zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego

dr hab. n. med. Małgorzata Urban-Kowalczyk, prof. UM w Łodzi

Klinika Zaburzeń Afektywnych i Psychotycznych, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Centralny Szpital Kliniczny UM w Łodzi

Adres do korespondencji:

dr hab. n. med. Małgorzata Urban-Kowalczyk

Klinika Zaburzeń Afektywnych i Psychotycznych

Uniwersytet Medyczny w Łodzi

ul. Czechosłowacka 8/10, 92-216 Łódź

e-mail: malgorzata.urban@umed.lodz.pl

  • Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (OCD) – metody leczenia pierwszego wyboru
  • Potencjalizacja terapii w przypadku występowania lekooporności
  • Rola leków neuroleptycznych w tym zakresie – przegląd doniesień naukowych

Rozpowszechnienie zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego (OCD – obsessive-compulsive disorder) w populacji ogólnej szacuje się na 2-3%. Zwykle schorzenie ma przewlekły przebieg, może istotnie zaburzać codzienne funkcjonowanie, a w niektórych przypadkach prowadzić nawet do inwalidyzacji pacjenta1. W złożonej patofizjologii OCD istotne znaczenie mają nie tylko zaburzenia w układzie serotoninergicznym, lecz także dopaminergicznym oraz glutaminergicznym, w szczególności w takich obszarach mózgu, jak kora orbitofrontalna czy kora przedczołowa. Osoby z diagnozą OCD na ogół są krytyczne wobec doświadczanych objawów, ich absurdalności, irracjonalności, jednak u części chorych wgląd jest niepełny. Dotychczas w terapii OCD jednoznacznie udowodniono skuteczność jedynie dwóch opcji terapeutycznych, zaliczanych zarazem do metod leczenia pierwszego wyboru2:

  • farmakoterapii lekami z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI – selective serotonin reuptake inhibitors)
  • psychoterapii w nurcie poznawczo-behawioralnym (CBT – cognitive behavioral therapy) z uwzględnieniem technik ekspozycyjnych i powstrzymywania reakcji.

Historycznie pierwszym lekiem, w przypadku którego zaobserwowano korzystne oddziaływanie terapeutyczne na objawy OCD, była klomipramina, należąca do trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych, mająca zarazem silne właściwości inhibitora transportera serotoniny. W ten sposób, ex iuvantibus, rozpoczęły się badania dotyczące roli serotoniny w patogenezie i terapii OCD. Hipoteza serotoninergiczna OCD, mimo prowadzonych badań, nie spowodowała jednak znacznego pogłębienia wiedzy o patofizjologii tego zaburzenia ani opracowania nowych, skuteczniejszych strategii terapeutycznych3. Nadal mimo przyjmowania właściwych dawek SSRI przez odpowiednio długi czas nawet 40-60% pacjentów nie uzyskuje zadowalającej poprawy stanu psychicznego4,5. Po zastosowaniu pierwszej linii leczenia objawy rezydualne utrzymują się wg różnych doniesień u 25-60% chorych6,7.

W 2006 r. Narodowy Instytut Zdrowia i Doskonałości Klinicznej (NICE – National Institute for Health and Clinical Excellence) zalecił leki przeciwpsychotyczne (LPP) jako klasę substancji możliwych do zastosowania w leczeniu dorosłych pacjentów z OC...

Haloperydol

Haloperydol jest najlepiej przebadanym lekiem przeciwpsychotycznym pierwszej generacji (LPP I). Wykazano jego skuteczność w potencjalizacji farmakoterapii lekoopornego OCD w połączeniu z lekami przeciwdepresyjnymi. LPP I, w tym haloperydol, mogą b...

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Rysperydon

Najwięcej badań dotyczących stosowania LPP w OCD, w tym randomizowanych i kontrolowanych placebo, dotyczy rysperydonu. W większości z nich wykazano jego [...]

Arypiprazol

Arypiprazol także został stosunkowo dobrze przebadany w terapii OCD, nie tylko u pacjentów dorosłych, lecz także poniżej 18 r.ż.15 Metaanaliza Veale’a i [...]

Klozapina, olanzapina

Niezależnie od pozytywnych efektów augmentacji lekoopornego OCD neuroleptykami olanzapina, a szczególnie klozapina są uznawane za leki sprzyjające nasileniu objawów OCD. Ocenia [...]

Inne leki przeciwpsychotyczne

Niewiele dowodów wskazuje na skuteczność augmentacji takimi LPP, jak kwetiapina czy paliperydon.

Podsumowanie

Uważa się, że nadczynność dopaminergiczna i niedoczynność przekaźnictwa serotoninergicznego są odpowiedzialne za rozwój objawów OCD lub ich zaostrzenie. Leki mające właściwości [...]
Do góry