Kiedy myślimy o psychiatrii środowiskowej, psychiatrii rozwijanej w wielu miejscach Europy, a od 50 lat także w Polsce, to dla zrozumienia jej istoty musimy sięgnąć do fundamentów, do przesłania humanistów i psychiatrów, którzy całe zawodowe życie spędzili blisko ze swoimi pacjentami i ich rodzinami, wniknęli głęboko w przyczyny ich cierpienia i towarzyszyli im w zmaganiach nie tylko z chorowaniem, lecz także wysiłkiem zdrowienia. Dzięki nim zrozumieliśmy, że człowiek, przyczyny zaburzeń psychicznych, ich przebieg i wysiłek wzmacniający proces zdrowienia to coś więcej niż badania nad mózgiem. Leczenia w psychiatrii nie da się sprowadzić tylko do zmniejszenia nasilenia objawów i dobrze dobranych leków albo psychoterapii.

Trzeba uwzględnić szerszy kontekst życia, najbliższe i dalsze otoczenie, wziąć pod uwagę sytuację ekonomiczną: ubóstwo, brak pracy, brak perspektyw, różnego rodzaju wykluczenia z uczestniczenia w życiu rodziny i społeczności. Sukces w leczeniu, przezwyciężenie kryzysu zdrowia psychicznego stają się możliwe, jeżeli kompleksowe i ciągłe leczenie opiera się na stabilnych i pozytywnych relacjach. Dzięki sieci bliskich i życzliwych osób otwiera się możliwość godnej egzystencji i życia w lokalnej wspólnocie. Dzięki bezpiecznemu miejscu do mieszkania. Dzięki sensownemu zajęciu, pracy, nauce.

Słynny psychiatra i humanista – profesor Antoni Kępiński – sformułował dwa ważne zalecenia:

1. Człowiek powinien być zawsze na pierwszym miejscu przed jego chorobą. To zalecenie nie tylko dla lekarzy i terapeutów. Jego istotą jest przypominanie wszystkim, że osoba to więcej niż tylko objawy, które czasem widzimy na pierwszym planie i wyłącznie nimi się zajmujemy.
2. Drugie zalecenie jest konsekwencją pierwszego. Mówi o tym, że celem leczenia nie może być tylko zmniejszenie objawów, ale też powrót do różnych ról społecznych i włączenie do lokalnej wspólnoty, do świata społecznego.