Gastroenterologia
Ostre zapalenie trzustki jako stan zagrożenia życia – zasady postępowania
Dr n. med. Agnieszka Rogowska
Ostre zapalenie trzustki (OZT) przebiegające z mniej więcej 5-proc., w szczególnie ciężkich przypadkach powikłanych zakażoną martwicą zaś nawet 30-proc. śmiertelnością należy traktować jako stan zagrożenia życia. Postawienie rozpoznania, przewidzenie ciężkości zapalenia oraz właściwe leczenie na każdym, ale zwłaszcza początkowym etapie choroby mogą istotnie poprawić rokowanie. Do głównych działań terapeutycznych należy wczesne, intensywne nawadnianie dożylne, leczenie żywieniowe, odpowiednie i w optymalnym czasie wykonywane działania zabiegowe w żółciopochodnym OZT oraz szerokie spektrum interwencji podejmowanych w przypadku powikłań ostrego zapalenia trzustki.
Rozpoznanie ostrego zapalenia trzustki
Według obowiązującej klasyfikacji ostrego zapalenia trzustki z Atlanty z 2012 roku do jego rozpoznania wymagane jest stwierdzenie dwóch z trzech poniższych parametrów:[1]
- typowego bólu (nagłe wystąpienie ostrego, silnego, stałego bólu nadbrzusza, często promieniującego do pleców),
- co najmniej trzykrotnego podwyższenia aktywności lipazy lub amylazy w surowicy;
- charakterystycznego obrazu OZT w tomografii komputerowej (TK) z kontrastem, w rezonansie magnetycznym (RM) lub ultrasonografii (USG) jamy brzusznej.
W interpretacji wyników oznaczenia enzymów trzustkowych trzeba brać pod uwagę ich niepełną dla OZT specyficzność oraz ograniczony czas utrzymywania się podwyższonych wartości enzymów w surowicy (np. aktywność amylazy zwykle normalizuje się w ciągu trzech-pięciu dni). Prawidłową aktywność amylazy stwierdzano przy przyjęciu do szpitala nawet u 20 proc. chorych z OZT, w tym w niektórych przypadkach OZT spowodowanych alkoholem czy hipertrójglicerydemią.[2] Podwyższoną aktywność amylazy obserwuje się natomiast w innych ostrych stanach w jamie brzusznej (np. zapaleniu pęcherzyka żółciowego, perforacji wrzodu dwunastnicy, niedrożności, pęknięciu ciąży pozamacicznej, chorobach naczyń krezkowych), chorobach nowotworowych (raku oskrzela, tarczycy, wątroby, jelita grubego, gruczołu krokowego) oraz w przewlekłej niewydolności nerek, chorobach wątroby, ślinianek, chorobie alkoholowej czy makroamylazemii.[3]
Lipaza ma wyższą swoistość do rozpoznawania OZT niż amylaza, chociaż umiarkowanie podwyższoną aktywność lipazy stwierdzano także np. w niedrożności jelit, perforacji wrzodu trawiennego, zapaleniu otrzewnej i niewydolności nerek. Istnieje również populacja osób z makrolipazemią, wyższą średnią aktywność lipazy stwierdzano zaś u osób z cukrzycą.
Należy zwrócić uwagę również na moment oznaczenia enzymów trzustkowych od chwili wystąpienia bólu, którą uznaje się za początek OZT, a nie np. czas przyjęcia do szpitala. Podwyższona aktywność lipazy utrzymuje się w surowicy dłużej niż amylazy i d...
