Częstoskurcze komorowe należą do tachyarytmii poważnie zwiększających ryzyko nagłego zgonu sercowego. Szacuje się, że mogą odpowiadać za mniej więcej 50% wszystkich zgonów sercowych u pacjentów ze strukturalną chorobą serca lub bez niej, np. w zespole wydłużonego odstępu QT (LQTS – long QT syndrome) lub zespole Brugadów. Najczęściej przebiegają z niestabilnością hemodynamiczną wymagającą natychmiastowej kardiowersji bądź defibrylacji. Klasyfikację rytmów komorowych przedstawia tabela 1.

Wielokształtny (polimorficzny) częstoskurcz komorowy (VT – ventricular tachycardia) definiuje się jako rytm z nieustannie zmieniającą się morfologią zespołu QRS w dowolnym odprowadzeniu powierzchniowego elektrokardiogramu (EKG). Zazwyczaj polimorficzny VT jest rytmem niestabilnym hemodynamicznie, wymagającym pilnej defibrylacji. Oprócz natychmiastowej defibrylacji dalsza terapia ma na celu leczenie przyczyn arytmii i zapobieganie jej nawrotom. Bardzo istotna w diagnostyce różnicowej jest ocena odstępu QT w wyjściowym zapisie EKG. Polimorficzny VT występujący w warunkach wydłużenia odstępu QT w rytmie zatokowym jest uważany za odrębną arytmię, zwaną torsade de pointes (TdP).

Najczęstszą przyczyną wielokształtnego częstoskurczu komorowego przy prawidłowym czasie trwania odstępu QT jest niedokrwienie miokardium, a postępowanie nie odbiega od znanych powszechnie standardów. Rzadszymi przyczynami częstoskurczu wielokształtnego o morfologii identycznej z torsade de pointes, ale przy prawidłowym czasie trwania odstępu QT, są arytmie w zespole Brugadów, zespole krótkiego odstępu QT oraz w tzw. short-coupled torsade de pointes. Typowy częstoskurcz torsade de pointes wymaga nieco innej strategii terapeutycznej i odmiennej diagnostyki. W poniższym artykule przedstawiono aktualną definicję, przyczyny oraz postępowanie w tej formie arytmii komorowej.

Definicja częstoskurczu torsade de pointes

Sformułowanie torsade de pointes (balet serca, dosłownie z fr. skręcenie punktów) zostało wprowadzone przez François Dessertenne’a w 1966 r., który w ten sposób obrazowo opisał wielokształtny częstoskurcz komorowy cechujący się stopniowym, faliście zmieniającym się kierunkiem amplitudy szczytów zespołów QRS wokół osi izoelektrycznej².

Torsade de pointes jest szczególnym typem wielokształtnego częstoskurczu komorowego będącego następstwem zespołu wydłużonego odstępu QT (wrodzonego lub nabytego).