Znaczenie otyłości w etiopatogenezie astmy oskrzelowej

Zakrojone na szeroką skalę badania nad wpływem otyłości na przebieg astmy oskrzelowej wykazują wysoce patogenne oddziaływanie zwiększonej masy ciała na występowanie i rozwój tej choroby, szczególnie u kobiet¹. Podkreśla się także negatywny wpływ otyłości matki na skłonność płodu i narodzonego dziecka do pojawienia się objawów astmatycznych, które cechują się w późniejszym wieku większym nasileniem i trudnościami terapeutycznymi². Wyniki niektórych prac potwierdzają, że otyli pacjenci z astmą oskrzelową reprezentują inny fenotyp choroby – cięższy i słabiej kontrolowany³. Otyłe dzieci i młodzież, podobnie jak dorosłych, charakteryzuje skłonność do częstych zaostrzeń astmy oskrzelowej i występowania przypadków astmy ciężkiej, opornej na leczenie. Raporty Global Initiative for Asthma (GINA)⁴ konsekwentnie wymieniają otyłość w kategorii bardzo istotnych schorzeń współistniejących, negatywnie ingerujących w przebieg choroby, na równi z nieżytem nosa i zatok oraz chorobą refluksową przełyku.

Patogeneza astmy oskrzelowej ma charakter wielogenowy i wieloczynnikowy, a efektem wzajemnego oddziaływania materiału genetycznego tworzącego genom oraz czynników środowiskowych jest fenotyp choroby⁵. Odkryte dalsze powiązania tych zjawisk, wynikające z badań klinicznych i molekularnych, pozwoliły na bardziej spójne podejście porządkujące te skomplikowane relacje – zdefiniowanie endotypów (feno-endotypów) oraz uznanie ich za punkt wyjścia do różnicowania schorzenia. W aspekcie podziału endotypowego astmy chorobę uznaje się za zespół astmatyczny zawierający fenotypy, których zbitka (klaster) może wchodzić w skład endotypu (tab. 1)⁶. Takie ujęcie problemu zmienia planowanie terapii astmy, powoduje odejście od postępowania schematycznego dostosowanego do obowiązującego paradygmatu choroby (astma alergiczna, niealergiczna, dominacja limfocytów Th2), w którym nie bierze się pod uwagę złożonych powiązań między genotypem a endotypem schorzenia, co hamuje postęp leczenia, zwłaszcza ciężkich i trudnych postaci klinicznych. Astma oskrzelowa osób otyłych jest przykładem takiego feno-endotypu, wyodrębnionego na podstawie 7 cech charakterystycznych, do których należą:

• objawy kliniczne
• biomarkery
• fizjologia płuc
• genetyka
• histopatologia
• epidemiologia
• skuteczność określonego sposobu leczenia⁵.