Lekarze podstawowej opieki zdrowotnej/ambulatoryjnej opieki specjalistycznej (POZ/AOS) oraz zespołów ratownictwa medycznego (ZRM) bardzo często w swojej praktyce spotykają się z pacjentami zgłaszającymi ból w klatce piersiowej i duszność. Objawy te są niespecyficzne i występują w wielu jednostkach chorobowych. Jeśli ich nasilenie jest znaczne i koreluje z wywiadem zebranym od pacjenta, należy w rozpoznaniu różnicowym wziąć pod uwagę możliwość wystąpienia odmy. Warto zaznaczyć, że zarówno odma urazowa, jak i samoistna mogą wystąpić w każdym wieku. Najczęściej jednak ta druga dotyka osoby młode (szczyt zapadalności między 20 a 40 r.ż.; dotyczy głównie osób aktywnych fizycznie) lub pacjentów po 60 r.ż. leczących się przewlekle z powodu chorób układu oddechowego. Rocznie notuje się ok. 5-10 przypadków odmy na 100 000 osób. W przypadku odmy samoistnej nawrót choroby dotyczy ok. 30% pacjentów¹. Anatomicznie płuca wypełniają klatkę piersiową, ściśle przylegając do jej ścian dzięki istnieniu napięcia powierzchniowego między dwiema blaszkami opłucnej. Przestrzeń między opłucną ścienną i opłucną płucną wypełniona jest niewielką ilością (20-30 ml) płynu, który niweluje tarcie towarzyszące ruchom oddechowym².

Odmą opłucnową nazywamy stan, w którym między blaszkami opłucnej znalazł się gaz (najczęściej powietrze). Wywierane przez niego ciśnienie skutkuje zapadnięciem się płuca (częściowym lub – rzadziej – całkowitym) wraz z jego następstwami.

Celami leczenia odmy są:

• usunięcie powietrza z jamy opłucnej
• upowietrznienie zapadniętego płuca
• zapobieganie nawrotom.

Na wybór metody leczenia wpływają: obecność objawów klinicznych i stopień ich nasilenia, wyniki badań obrazowych (wielkość odmy) oraz to, czy odma wystąpiła u chorego po raz pierwszy, czy jest to jej nawrót.

Mówiąc o odmie, należy uwzględnić zarówno przyczynę, jak i mechanizm jej powstawania (ryc. 1).

Odma samoistna powstaje w wyniku pęknięcia leżących podopłucnowo pęcherzyków płucnych lub pęcherza rozedmowego. Jeśli wystąpiła u osób bez wcześniejszych objawów, najczęściej szczupłych, wysokich mężczyzn do 30 r.ż. (rzadko u pacjentów po 40 r.ż.), nazywamy ją pierwotną.

Odma występująca u osób ze zdiagnozowaną wcześniej chorobą układu oddechowego (np. POChP, astma o ciężkim przebiegu, mukowiscydoza, gruźlica, nowotwory płuc, choroby tkanki łącznej) klasyfikowana jest jako wtórna.