Defibrylatory AED mogą być obsługiwane przez osoby bez specjalnego przeszkolenia. Są dużo tańsze niż manualne, a po podłączeniu elektrod samodzielnie analizują rytm serca i instruują operatora w wykonywaniu dalszych czynności. Powinny znajdować się w miejscach publicznych, takich jak urzędy, kina, komunikacja miejska, placówki ochrony zdrowia. Tam, gdzie funkcjonuje program publicznego dostępu do defibrylacji, przeżywalność NZK sięga 40%⁹. W omawianym przypadku lekarz skorzystał z dostępnego w poradni defibrylatora AED. Jeżeli jest dostępny manualny, należy ocenić rytm serca i w przypadku rozpoznania rytmu defibrylacyjnego jak najszybciej wykonać wyładowanie. Na rycinie 1 przedstawiono zapis elektrokardiograficzny prezentujący migotanie komór.

Rycina 1. Migotanie komór w zapisie elektrokardiograficznym

Lekarz i pielęgniarka w celu prowadzenia oddechów ratowniczych wykorzystali worek samorozprężalny. Jest to najlepsza z możliwych opcji. Z jednej strony zapewnia użytkownikowi bezpieczeństwo, z drugiej jednak jest dość trudną metodą, szczególnie dla osób niewykonujących tej procedury na co dzień¹⁰. W technice tej jeden ratujący ustawia się za głową pacjenta, obejmuje maskę dwiema rękoma, uszczelniając ją do twarzy poszkodowanego. Jednocześnie udrażnia drogi oddechowe, głównie przez wysunięcie żuchwy, co w omawianym przypadku jest również istotne, dlatego że minimalizuje konieczność odgięcia głowy do tylu. Drugi z ratujących ściska worek dwukrotnie, za każdym razem poszukując widocznego uniesienia się klatki piersiowej. Oddechy ratownicze są ważnym elementem algorytmu, a RKO prowadzona w schemacie 30 uciśnięć na 2 wdechy jest bardziej efektywna niż same uciśnięcia¹¹. Niemniej w przypadku braku umiejętności wykonywania wdechów ratowniczych lub subiektywnych oporów ratującego związanych z ich wykonaniem należy się skupić na wykonywaniu wysokiej jakości nieprzerwanych uciśnięć. Nieumiejętne wykonywanie nieefektywnych wdechów powoduje niepotrzebne przerwy w ich prowadzeniu.

W przedstawionej wyżej sytuacji dodatkowym problemem był upadek ze słupa o wysokości ok. 4 m. Taki mechanizm urazu należy rozpatrywać jako ciężki i spodziewać się poważnych obrażeń ciała. W warunkach pierwszej pomocy u takiego pacjenta należy zadbać przede wszystkim o zatamowanie wszystkich widocznych krwotoków. Preferowaną metodą udrożnienia dróg oddechowych jest wysunięcie żuchwy bez odginania do tyłu głowy poszkodowanego. Potencjalne obrażenia kręgosłupa nie powinny stanowić priorytetu wobec czynności resuscytacyjnych. W przypadku porażenia prądem RKO w warunkach pierwszej pomocy powinna być prowadzona zgodnie z wytycznymi Europejskiej Rady Resuscytacji. Najważniejsze jest utrzymywanie priorytetów: bezpieczeństwa, uciśnięć klatki piersiowej oraz wykonania defibrylacji.

Priorytety postępowania na SOR

W warunkach SOR należy skupić się w pierwszej kolejności na dokładnym zbadaniu pacjenta, zgodnie ze schematem ABCDE. W pierwszej kolejności trzeba ocenić drożność dróg oddechowych. Ryzyko niedrożności występuje u każdego nieprzytomnego lub osoby z zaburzeniami świadomości, ale także w przypadku oparzeń szyi i twarzy. W razie zagrożenia niedrożnością dróg oddechowych chory powinien zostać zaintubowany bez zbędnej zwłoki. Każdy pacjent powinien być monitorowany z uwagi na ryzyko wystąpienia zaburzeń rytmu serca. Asystolia czy migotanie komór, chociaż występują rzadziej, stanowią bezpośrednią przyczynę NZK natychmiast po porażeniu. Z innych obserwowanych zaburzeń rytmu serca należy wymienić: tachykardię zatokową, bradykardię zatokową, migotanie przedsionków i dodatkowe pobudzenia komorowe¹². Leczenie zaburzeń rytmu prowadzi się na podstawie obowiązujących wytycznych. U pacjentów niestabilnych hemodynamicznie należy wykonać ratunkową kardiowersję elektryczną. W wyniku odruchowego skurczu naczyń wieńcowych mogą pojawić się cechy niedokrwienia mięśnia sercowego. Zatrzymanie oddechu może być spowodowane skurczem mięśni oddechowych lub uszkodzeniem pnia mózgu. W takim przypadku przedłużająca się hipoksja również może doprowadzić do zatrzymania krążenia.

W przypadku rozległych uszkodzeń wewnętrznych może się pojawić hiperkaliemia, rabdomioliza oraz spowodowana ucieczką płynów do przestrzeni trzeciej hipotensja. U takich chorych należy rozpocząć intensywną płynoterapię roztworami zbilansowanych krystaloidów oraz leczenie stosowne do rozpoznanych zaburzeń. Warto przypomnieć w tym miejscu o możliwości obrażeń wtórnych, które również mogą powodować krwawienie, niezależnie od mechanizmu urazu pierwotnego. Każdy pacjent po urazie wymaga kontroli bólu. Wybór leku może być dostosowany do siły bólu ocenionej przez niego w skali numerycznej.

Osoby po porażeniu prądem o niskim napięciu z powierzchownymi obrażeniami, prawidłowym EKG, bez cech uszkodzenia mięśnia sercowego, bez zaburzeń elektrolitowych i dolegliwości mogą zostać opatrzone w ramach SOR i skierowane do dalszego leczenia w warunkach ambulatoryjnych.

Przyjęcia do szpitala w celu obserwacji i leczenia – poza oczywistymi przypadkami (stan po NZK, niedrożność dróg oddechowych, niewydolność oddechowa, wstrząs, rozległe oparzenia ciała) – wymagają także pacjenci po utracie przytomności, z bólem w klatce piersiowej lub zmianami w EKG i zaburzeniami rytmu serca¹³.

Podsumowanie

Każdy lekarz, niezależnie od wykonywanej specjalizacji i miejsca pracy, może stanąć przed koniecznością udzielenia pierwszej pomocy osobie w stanie bezpośredniego zagrożenia życia. Porażenie prądem elektrycznym zdarza się rzadko. Jest to jednak sytuacja, która może być potencjalnie śmiertelna. Priorytetem postępowania jest zapewnienie bezpieczeństwa oraz rozpoznanie stanu zagrożenia życia i wezwanie pomocy, natychmiastowe rozpoczęcie uciśnięć klatki piersiowej i wykonanie automatycznej defibrylacji. Natomiast u pacjenta z zachowanym oddechem należy dążyć do zapewnienia drożności dróg oddechowych, utrzymania wydolnego oddechu, leczenia wstrząsu i bólu, a także monitorować go pod kątem wystąpienia groźnych dla życia zaburzeń rytmu serca.