Dermatologia

Rumień wielopostaciowy czy zespół Stevensa-Johnsona? Jak rozpoznawać i leczyć, nie będąc dermatologiem?

lek. Paulina Pachniak1
lek. Maria Malarska2

1Klinika Chorób Wewnętrznych i Nefrodiabetologii, Uniwersytecki Szpital Kliniczny nr 2 im. WAM Uniwersytetu Medycznego w Łodzi – Centralny Szpital Weteranów w Łodzi

2Zakład i Poradnia Genetyki Klinicznej, Centralny Szpital Kliniczny Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Adres do korespondencji:

lek. Paulina Pachniak

Klinika Chorób Wewnętrznych i Nefrodiabetologii, Uniwersytecki Szpital Kliniczny nr 2 im. WAM Uniwersytetu Medycznego w Łodzi – Centralny Szpital Weteranów w Łodzi

ul. Żeromskiego 113, 90-549 Łódź

e-mail: paulinapachniak@gmail.com

  • Trzy choroby: rumień wielopostaciowy (EM – erythema multiforme), zespół Stevensa-Johnsona (SJS – Stevens-Johnson syndrome) i zespół toksycznej nekrolizy naskórka (TEN – toxic epidermal necrolysis) traktowano w przeszłości za tę samą. Obecnie uważa się, że są to odrębne jednostki chorobowe, a łączy je tylko podłoże immunologiczne. W niniejszym artykule przeprowadzono rozróżnienie tych chorób, tak by ułatwić postawienie prawidłowej diagnozy

Rumień wielopostaciowy, SJS oraz TEN to choroby o podłożu immunologicznym. Za ich rozwój odpowiada reakcja nadwrażliwości typu IV, w której pośredniczą limfocyty T wywołujące reakcję zapalną przeciwko antygenom egzo- lub endogennym. Po ekspozycji na antygen następuje początkowa miejscowa odpowiedź immunologiczna i zapalna, która przyciąga leukocyty. Antygen pochłonięty przez makrofagi i monocyty jest prezentowany komórkom T, które następnie ulegają uwrażliwieniu i aktywacji, uwalniając cytokiny i chemokiny powodujące uszkodzenie tkanek1.

W przeszłości SJS i TEN były uznawane za tę samą chorobę co EM, a różnica między nimi polegała na ciężkości przebiegu. Obecnie uważa się jednak, że są to odrębne jednostki chorobowe, a łączy je tylko podłoże immunologiczne. Charakteryzują się odmienną etiologią, objawami, przebiegiem, a także rokowaniem. Ze względu na to, że SJS oraz TEN – w przeciwieństwie do EM – mogą stanowić bezpośrednie zagrożenie dla życia, ważne jest jak najszybsze postawienie prawidłowej diagnozy, co wymaga zastosowania specyficznych strategii postępowania.

Opis przypadku

Mężczyzna, lat 19, został przyjęty na oddział dermatologii z powodu zmian skórnych pod postacią obrzęku powiek, zaczerwienienia spojówek z towarzyszącym uczuciem pieczenia, które wystąpiły 3 dni przed hospitalizacją. Po 2 dniach dołączyły się rumieniowe grudki w obrębie tułowia, kończyn górnych i dolnych oraz zmiany nadżerkowe w obrębie błony śluzowej jamy ustnej, czerwieni wargowej i narządów płciowych. Wystąpiła także podwyższona temperatura ciała (ok. 37,8°C). Chory negował występowanie gorączki, złego samopoczucia, historię niedawnej infekcji górnych dróg oddechowych, zmianę leków, stosowanie antybiotyków, dolegliwości ze strony oczu, dyzurię, krwiomocz i hematochezję przed wystąpieniem zmian w obrębie błon śluzowych i skóry.

Po pogłębieniu wywiadu ustalono, że pierwszym zaobserwowanym objawem były zmiany pęcherzykowe w obrębie czerwieni wargowej (prawdopodobnie o podłożu infekcji wirusem opryszczki pospolitej [HSV – Herpes simplex virus]). W trakcie konsultacji okulistycznej wysnuto również podejrzenie, że obserwowane zmiany mogą mieć podłoże wirusowe.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Jaka jest przyczyna zmian skórnych obserwowanych u pacjenta?

Keratynocyt jest celem źle ukierunkowanej odpowiedzi immunologicznej, niezależnie od tego, czy jest ona wywołana przez czynnik zakaźny, czy lek. Prowadzi do [...]

Jakie objawy są charakterystyczne dla rumienia wielopostaciowego?

Klinicznie typowym objawem EM jest pierścieniowata zmiana, opisywana jako okrągła, o regularnym kształcie, z trzema koncentrycznymi okręgami i dobrze zaznaczoną granicą. [...]

Jakie objawy są charakterystyczne dla zespołu Stevensa-Johnsona i toksycznej nekrolizy naskórka?

Symptomami skórnymi SJS oraz TEN są: bolesna wysypka rumieniowa, pęcherze i nadżerki pojawiające się na twarzy oraz tułowiu, rozprzestrzeniające się na [...]

Diagnoza

W celu postawienia prawidłowej diagnozy konieczne jest przeprowadzenie szerokiej diagnostyki różnicowej. Powinna ona obejmować inne odwarstwiające i pęcherzykowate dermatozy, typu pęcherzyca [...]

Różnicowanie

Wobec zbliżonych objawów klinicznych różnicowanie między EM a SJS czy TEN stanowi prawdziwe wyzwanie. Cechy odróżniające te jednostki chorobowe przedstawiono w [...]

Jakie leczenie zastosowano u pacjenta?

W trakcie hospitalizacji na oddziale anestezjologii zastosowano dożylny deksametazon w początkowej dawce 12 mg, antybiotykoterapię ceftriaksonem 2 g/24 godz., żywienie parenteralne [...]

Podsumowanie

Wobec dużego prawdopodobieństwa, że u zaprezentowanego w niniejszym artykule pacjenta czynnikiem spustowym zmian na skórze i błonach śluzowych była infekcja HSV, [...]

Do góry