Wstępne postępowanie ratowniczo-medyczne z pacjentem skażonym radiacyjnie i napromieniowanym
dr n. med. Arkadiusz Trzos1
dr n. med. Karol Łyziński1
dr n. med. Katarzyna Kącka2
Adres do korespondencji:
dr n. med. Arkadiusz Trzos
Wydział Lekarski, Katedra Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Zakład Medycyny Katastrof i Pomocy Doraźnej, Uniwersytet Jagielloński – Collegium Medicum
ul. św. Łazarza 16, 31-530 Kraków
e-mail: arkadiusz.trzos@uj.edu.pl
-
Obecna sytuacja międzynarodowa zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia radiacyjnego i nuklearnego. Poznanie problematyki udzielania pomocy ofierze zdarzenia radiacyjnego nabiera coraz większego znaczenia dla personelu medycznego systemu ratownictwa medycznego. W niniejszym artykule autorzy na podstawie przypadku 38-letniego mężczyzny (będącego symulacją opracowaną na potrzeby publikacji) przedstawili najbardziej istotne elementy zarządzania pomocą medyczną w zdarzeniu radiacyjnym mające wpływ na powodzenie prowadzonych działań ratunkowych w szpitalu
Rozpoznanie i likwidacja skażenia radiacyjnego pacjenta oraz ocena wielkości pochłoniętej dawki promieniowania jonizującego należy do zadań personelu medycznego szpitala. Ostry zespół popromienny (ARS – acute radiation syndrome) i skórny zespół popromienny (CRS – cutaneous radiation syndrome) są wczesnymi skutkami napromieniowania dużymi dawkami promieniowania jonizującego. Właściwa ocena dawki pochłoniętej pozwala na oszacowanie ryzyka wystąpienia wczesnych skutków zdrowotnych, prawdopodobnej postaci klinicznej ARS i CRS, a w konsekwencji na zaplanowanie procesu diagnostyki specjalistycznej i leczenia w lokalnym szpitalu lub ośrodku specjalistycznym.
Opis przypadku (symulacja kliniczna)
Mężczyzna, lat 38, został przywieziony w stanie średnio ciężkim przez zespół ratownictwa medycznego (ZRM) na szpitalny oddział ratunkowy (SOR). Powodem wezwania ZRM był pogarszający się od 2 dni stan pacjenta, bez uchwytnej przyczyny. Przy przyjęciu chory zgłaszał nudności, wymioty oraz biegunkę i podwyższoną temperaturę ciała (38-38,5°C). Dzień wcześniej zgłosił się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (POZ). Objawy zostały zdiagnozowane jako alergia pokarmowa (rumień na dłoniach, swędzenie skóry dłoni, biegunka). Pacjent swoje objawy ogólne wiązał z nadmiernym spożyciem alkoholu. Jego status: bezrobotny, zajmuje się zbieraniem odpadów metalowych.
W badaniu przedszpitalnym określono stan pacjenta jako: osłabiony, przytomny, w kontakcie słowno-logicznym (w skali Glasgow 15 pkt). Oddech regularny 15/min, bez wysiłku oddechowego. Osłuchowo nad polami płucnymi bez cech patologii. Tony serca czyste. Brzuch miękki, lekko bolesny palpacyjnie przy ucisku w śródbrzuszu, bez oporów patologicznych. Objawy otrzewnowe ujemne. W badaniu per rectum stwierdzono luźny stolec podbarwiony krwią. Błony śluzowe suche (biegunka i wymioty). Brak objawów oponowych i ogniskowych. Temperatura ciała 38,9°C. Dłonie zaczerwienione, obrzęknięte. Saturacja 95%, tętno 112/min, ciśnienie tętnicze krwi (RR) 95/60 mmHg. Kierownik ZRM podjął decyzję o transporcie chorego do szpitala.
Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:
Problem do rozwiązania
Przedstawiony przypadek kliniczny, będący symulacją opracowaną na potrzeby tego artykułu, stanowi ilustrację problemu, z którym może się spotkać personel medyczny szpitala [...]
Zdarzenie radiacyjne
Jako radiacyjne określa się zdarzenie związane ze źródłem promieniowania jonizującego, wymagające podjęcia pilnych działań interwencyjnych w celu zmniejszenia ryzyka lub złagodzenia [...]
Co należy wiedzieć o pacjencie radiacyjnym przyjmowanym do szpitala?
Kontakt żywego organizmu ze źródłem promieniowania jonizującego może skutkować zarówno napromieniowaniem ciała (miejscowym lub ogólnym), jak i jego skażeniem. W konsekwencji [...]
Skutki zdrowotne napromieniowania
Promieniowanie jonizujące ma charakter elektromagnetyczny i/lub cząstkowy (korpuskularny), a podczas przenikania przez żywą materię odznacza się zdolnością wywołania negatywnych skutków zdrowotnych. [...]
Ostry zespół radiacyjny oraz skórny zespół radiacyjny
Ostry zespół radiacyjny (dawniej: ostra postać choroby popromiennej) przebiega w postaci trzech zróżnicowanych pod względem klinicznym zespołów: hematopoetycznego (szpikowego), żołądkowo-jelitowego, nerwowo-naczyniowego. [...]
Postępowanie w zdarzeniu radiacyjnym
Wykrycie zagrożenia skutkuje uruchomieniem szpitalnego planu zarządzania kryzysowego podczas zdarzeń nadzwyczajnych. Równolegle powiadamiane są odpowiednie instytucje odpowiedzialne za bezpieczeństwo radiacyjne kraju. [...]
Środki ochrony indywidualnej dla personelu medycznego
Środki ochrony indywidualnej (ŚOI) stanowią osobiste zabezpieczenie personelu medycznego pozwalające na zmniejszenie narażenia na wtórne skażenie. Zalicza się do nich odzież [...]
Detekcja i identyfikacja czynnika radiacyjnego
Wykorzystanie urządzeń detekcyjno-pomiarowych ma na celu wykrycie obecności materiału promieniotwórczego, określenie wielkości (czyli aktywności promieniotwórczej) oraz rozmiaru (czyli powierzchni) skażenia i [...]
Dekontaminacja pacjenta
Dekontaminacja (odkażanie) pacjentów radiacyjnych ma na celu przerwanie narażenia na bezpośredni kontakt z materiałem promieniotwórczym i wynikającą z tego ekspozycję na [...]
Triage radiacyjny
Triage (segregacja medyczna) oznacza ocenę stopnia zagrożenia życia na podstawie przyjętych dla danego zdarzenia kryteriów15. W celu określenia stanu pacjenta, spodziewanych [...]
Wstępna diagnostyka laboratoryjna
Pierwszym i podstawowym badaniem laboratoryjnym wykonywanym po ekspozycji na promieniowanie jonizujące jest morfologia krwi, która powinna zostać wykonana tuż po przyjęciu [...]
Leczenie pacjentów po ekspozycji na duże dawki promieniowania
Sposób i zakres podejmowanej terapii uzależnione są od postaci klinicznej ARS i ciężkości przebiegu poszczególnych faz. Postępowanie w fazie prodromalnej koncentruje [...]
Rokowanie
Rokowanie dotyczące przeżycia skutków zdarzenia radiacyjnego uzależnione jest od wielu czynników. Sama wielkość dawki pochłoniętej, a także stopień uszkodzenia szpiku w [...]
Podsumowanie
Obecna sytuacja międzynarodowa zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia radiacyjnego i nuklearnego. Poznanie problematyki udzielania pomocy ofierze zdarzenia radiacyjnego nabiera coraz większego znaczenia [...]
