Paciorkowce z grupy A (GAS – group A Streptococcus) to tlenowe, Gram(+) ziarenkowce, które są częstą przyczyną zapalenia gardła, zakażeń tkanek miękkich oraz zakażeń inwazyjnych u dzieci. Za dużą część zakażeń inwazyjnych odpowiadają szczepy typu M, jednak u blisko 50% chorych obserwuje się szczepy nietypowalne. Paciorkowce z grupy A produkują liczne toksyny: hemolityczne, pirogenne, streptolizyny, streptokinazę, hialuronidazę i inne. Część z nich działa jak superantygeny, uwalniając kaskadę cytokin. Zakażenia inwazyjne wiążą się ze szczepami wytwarzającymi dinukleotydazę dinukleotydu nikotynoamidoadeninowego (NADase – nicotinamide-adenine dinucleotidase)^1,2.

Do zakażeń inwazyjnych zalicza się: sepsę, zapalenie płuc, zapalenie kości i szpiku, bakteryjne zapalenie stawów, martwicze zapalenie powięzi, zgorzelinowe zapalenie mięśni, a także każde zakażenie, w którym wyizolowano GAS z płynu ustrojowego/materiału jałowego w normalnych warunkach.

Bakteriemia o etiologii GAS zwykle jest zjawiskiem wtórnym, wywołanym rozsiewem z pierwotnego ogniska infekcji, którym najczęściej są: skóra, tkanki miękkie i gardło. Zdarza się, że w przypadkach bakteriemii obserwuje się powikłania w postaci rozszerzenia zakażenia na zatoki, tkanki okołomigdałkowe oraz wyrostek sutkowaty. Rzadko przyczyną bakteriemii są dolne drogi oddechowe. Zapalenie płuc o etiologii GAS poprzedzone jest zwykle wystąpieniem zakażenia wirusowego.

Szacowana roczna zapadalność na zakażenia inwazyjne wynosi 1-3/100 000 przypadków. W Polsce w 2023 r. odnotowano dużą liczbę zakażeń GAS, w tym zakażeń inwazyjnych. W pierwszym półroczu zarejestrowano: 28 403 przypadki płonicy (zapadalność 75,09/100 000), 2977 przypadków zakażeń inwazyjnych (7,87/100 000), w tym 2454 przypadki róży (6,49/100 000) oraz 61 przypadków zespołu wstrząsu toksycznego (TSS – toxic shock syndrome) (0,16/100 000). Liczba zachorowań wielokrotnie przekroczyła liczbę przypadków notowanych w ubiegłych latach³.

Opisano czynniki predysponujące do inwazyjnego zakażenia GAS. Należą do nich:

• zachorowanie na ospę wietrzną
• zachorowania na grypę
• urazy, uszkodzenia, oparzenia skóry, a także przebyte zabiegi chirurgiczne z naruszeniem ciągłości skóry
• immunosupresja i niedobory odporności – opisano większą częstość występowania zakażeń GAS u pacjentów zakażonych ludzkim wirusem niedoboru odporności (HIV – human immunodeficiency virus), przewlekle leczonych immunosupresyjnie, biorców przeszczepionych narządów litych, pacjentów z pierwotnymi niedoborami odporności oraz chorobami autoimmunizacyjnymi
• choroba nowotworowa
• wiek <12 miesiąca życia
• stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych
• używanie substancji psychoaktywnych przyjmowanych drogą dożylną.