dr hab. n. med. Klaudiusz Nadolny, prof. AŚ

prof. dr hab. n. med. Jerzy Robert Ładny, konsultant krajowy w dziedzinie medycyny ratunkowej

mgr Magdalena Palion

Postęp technologiczny w dziedzinie medycyny i informatyki przyczynił się do dynamicznego rozwoju telemedycyny, która dziś stanowi istotny element nowoczesnych systemów ochrony zdrowia. W obliczu rosnącego zapotrzebowania na szybkie i skuteczne interwencje medyczne, zwłaszcza w stanach nagłych, telemedycyna znajduje coraz szersze zastosowanie w ratownictwie medycznym. W Polsce, gdzie rozproszenie jednostek opieki zdrowotnej i nierównomierna dostępność specjalistów stanowi istotne wyzwanie, techniki telemedyczne mają potencjał do poprawy skuteczności działań zespołów ratownictwa medycznego (ZRM).

Telemedycyna w kontekście systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego

Zgodnie z definicją World Health Organization (WHO) telemedycyna to świadczenie usług zdrowotnych na odległość z wykorzystaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych, w sytuacjach gdy lekarz i pacjent nie znajdują się w tym samym miejscu. Do elementów telemedycyny z zakresu ratownictwa medycznego należą m.in.:

• teletransmisja zapisu elektrokardiograficznego (EKG)
• telekonsultacje z lekarzem specjalistą
• transmisja danych dotyczących parametrów życiowych w czasie rzeczywistym
• zarządzanie zasobami ZRM na podstawie danych lokalizacyjnych (GPS – global positioning system).

Pod względem prawnym możliwość stosowania narzędzi teleinformatycznych przez pracowników medycznych systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego (PRM) została wprost przewidziana w Ustawie z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym. Artykuł 41 ust. 3 nakłada na kierującego akcją obowiązek pozostawania w stałym kontakcie z dyspozytorem medycznym, z wykorzystaniem systemów telemedycyny, co stanowi podstawę integracji tych rozwiązań w strukturach PRM.

Znaczenie teletransmisji zapisu EKG w leczeniu ostrych zespołów wieńcowych

Jednym z najbardziej znanych i przebadanych zastosowań telemedycyny w ratownictwie medycznym jest zdalna transmisja 12-odprowadzeniowego zapisu EKG do pracowni hemodynamiki lub dyżurującego kardiologa. Badania wykazały, że wdrożenie teletransmisji umożliwia skrócenie czasu od wystąpienia objawów zawału serca z uniesieniem odcinka ST (STEMI) do rozpoczęcia leczenia interwencyjnego nawet o 40-50 min. Dzięki wcześniejszej identyfikacji STEMI i podjęciu decyzji o bezpośrednim transporcie do pracowni hemodynamiki zwiększa się odsetek skutecznych zabiegów angioplastyki oraz maleje śmiertelność pacjentów z ostrym zespołem wieńcowym.

Aktualnie dostępne na rynku systemy umożliwiają szybką transmisję danych z defibrylatora (np. LIFEPAK 15) za pośrednictwem globalnego systemu komunikacji mobilnej (GSM – global system for mobile communications) sieci 2G lub długoterminowej transmisji danych (LTE – long term evolution) sieci 4G do stacji odbiorczej, z natychmiastową analizą zapisu przez lekarza.

Zarządzanie zespołami ratownictwa medycznego za pośrednictwem danych telemetrycznych i lokalizacyjnych

Systemy telemedyczne nie ograniczają się jedynie do transmisji danych o stanie pacjenta. Równie istotnym komponentem są dane telemetryczne, do których należą: lokalizacja pojazdów, prędkość ich poruszania się, czas dotarcia do miejsca zdarzenia, dostępność ZRM. Te informacje są integrowane w systemach dyspozytorni medycznej i pozwalają na podejmowanie trafnych decyzji o alokacji zasobów. Na przykład SPZOZ Rejonowe Pogotowie Ratunkowe w Sosnowcu wykorzystuje zintegrowany system GPS, który w czasie rzeczywistym umożliwia dyspozytorom lokalizację najbliższego ZRM i pokierowanie go do zdarzenia, dzięki czemu skraca się czas reakcji.

W województwie śląskim system ten współpracuje z centralną dyspozytornią medyczną zlokalizowaną w Gliwicach, która odpowiada za koordynację działań ratowniczych na znacznie szerszym obszarze. Dyspozytorzy mają stały podgląd na przemieszczanie się karetek w czasie rzeczywistym, dzięki czemu są w stanie natychmiast zidentyfikować, który ZRM znajduje się najbliżej miejsca zdarzenia i zadysponować go do interwencji. Takie rozwiązanie nie tylko zwiększa efektywność zarządzania zasobami, lecz także pozwala skrócić czas dotarcia do pacjenta, co w wielu przypadkach ma kluczowe znaczenie dla jego przeżycia.

Nowoczesne technologie immersyjne jako narzędzia wspierające rozwój telemedycyny w ratownictwie medycznym

Coraz większą rolę w rozwijaniu kompetencji zawodowych ratowników medycznych odgrywają technologie immersyjne, takie jak rzeczywistość zarówno wirtualna (VR – virtual reality), jak i rozszerzona (AR – augmented reality). Chociaż ich główne zastosowanie pozostaje domeną edukacji oraz symulacji, to wpisują się w szerszy kontekst telemedycyny, zwłaszcza w zakresie zdalnych form kształcenia i doskonalenia zawodowego.

Wykorzystanie VR następuje w:

• realistycznych symulacjach zdarzeń medycznych, które pozwalają trenować algorytmy postępowania w warunkach wysokiego realizmu bez ryzyka dla pacjenta
• rekonstrukcjach i analizach interwencji medycznych w celach edukacyjnych oraz doskonalenia procedur
• szkoleniach z zakresu postępowania w zdarzeniach masowych (MCI – mass casualty incident) oraz medycynie pola walki (TCCC – tactical combat casualty care), umożliwiających trening w skrajnych warunkach kryzysowych.

Aktualnie w zakresie edukacji zauważa się wyraźny wzrost zainteresowania technologiami opartymi na VR jako elemencie wewnętrznego systemu szkoleń i doskonalenia personelu, przede wszystkim dla młodych ratowników oraz w ramach programów stażowych i mentoringowych.