Ryc. 8. Usunięte unieruchomienie, odbudowany ząb 21.

Ryc. 9. Sytuacja kliniczna po siedmiu tygodniach od zabiegu replantacji, odbudowany ząb 11.

Wizyta kontrolna miała miejsce tydzień później. Pacjentka nie zgłaszała dolegliwości bólowych, stwierdzono brak reakcji na opukiwanie oraz prawidłowy wygląd przyzębia brzeżnego. Po miesiącu wykonano kontrolne zdjęcie RTG (ryc. 7) oraz usunięto unieruchomienie. Ząb wykazywał nieznaczną ruchomość, brak reakcji bólowej oraz głuchy odgłos opukowy. Przystąpiono do odbudowy złamanego zęba 21 materiałem kompozytowym (ryc. 8). Ząb 11 zrekonstruowano trzy tygodnie później (ryc. 9).

Kolejne wizyty kontrolne wraz z badaniami radiologicznymi zaplanowano po 3, 6 i 12 miesiącach, a następnie raz w roku.[2] W powyższym przypadku leczenie było zgodne z algorytmem postępowania dla zębów stałych z zamkniętym wierzchołkiem przechowywanych w suchym środowisku powyżej 60 minut.

Replantacja jest zabiegiem z wyboru w przypadku całkowitych zwichnięć zębów stałych, ale istnieją przeciwwskazania ogólne i miejscowe do jego przeprowadzenia.

Instrukcja postępowania dla rodziców i pedagogów

W opisanym przypadku klinicznym ząb po wybiciu był przechowywany przez długi czasu w suchym środowisku. Należy pamiętać, że w sytuacji całkowitego zwichnięcia zęba stałego najważniejsza jest pierwsza pomoc.

Jeżeli replantacja okazuje się z jakichś powodów niemożliwa, np. pacjent jest nieprzytomny, ząb należy umieścić w szklance mleka lub w innym korzystnym medium transportowym (ślina pacjenta, płyn do przechowywania soczewek kontaktowych, sól fizjologiczna, roztwór Ringera, roztwór Hanksa, Dentosafe, zestaw Save-A-Tooth) i poszukać pomocy stomatologicznej tak szybko, jak to tylko możliwe. Według Camerona najlepszym środkiem transportowym jest właśnie pasteryzowane mleko, ze względu na małą ilość bakterii, łatwą dostępność i niską temperaturę przechowywania. Pozwala ono na zachowanie żywych komórek nawet do sześciu godzin.[4]

Pierwszej pomocy udzielić mogą świadkowie wypadku w szkole lub w domu. Jak wynika z piśmiennictwa,[5] 21,4 proc. nauczycieli znalazło się w sytuacji, gdy uczeń doznał urazu zębów. Jednak 78 proc. pedagogów nie podjęłoby się samodzielnej replantacji. Wynika to z braku wiedzy na ten temat i z obaw o to, czy posiada się potrzebne umiejętności. Jedynie 14,5 proc. nauczycieli wiedziałoby, jak przechowywać wybity ząb, co skłania do wniosku, że ważną rolą lekarza dentysty jest szerzenie informacji na temat pierwszej pomocy w przypadku urazów zębów. Proponowanym rozwiązaniem byłoby zaopatrzenie szkół, ośrodków edukacyjnych i zakładów opieki zdrowotnej w materiały informacyjne na ten temat, np. plakat: „Uratuj wybity ząb – natychmiast umieść go z powrotem w zębodole!” opracowany przez Australijskie Towarzystwo Endodontyczne.■