Szczotkowanie zębów pastą w fluorem oraz płukanie jamy ustnej dwa razy dziennie to standard zalecany u pacjentów z grupy niskiego ryzyka próchnicy. Wizyty kontrolne w tej grupie zalecane są raz w roku.

Pacjenci ze średnim ryzykiem próchnicy wymagają nieco więcej uwagi. Oprócz codziennych zabiegów higienicznych preparatami z fluorem, należy dokładnie skontrolować sposób oczyszczania przestrzeni międzyzębowych i zalecić odpowiedni sposób usuwania płytki nazębnej (nici dentystyczne, szczoteczki międzyzębowe, irygatory). Badania kontrolne powinny odbywać się co pół roku. Podczas każdej wizyty należy wykonać profesjonalne usunięcie złogów nazębnych połączone z aplikacją lakierów fluorkowych oraz ponownie przeanalizować czynniki ryzyka.

U pacjentów z grupy wysokiego ryzyka działania profilaktyczne i lecznicze są przeprowadzane etapami i można je podzielić na trzy fazy: kontrolną, leczenia inwazyjnego oraz utrzymania efektów leczenia.

Faza kontrolna to przede wszystkim analiza i modyfikacja elementów ryzyka (diety, czynników ogólnoustrojowych, przyjmowanych leków), dokładny instruktaż higieny jamy ustnej ze szczególnym uwzględnieniem przestrzeni międzyzębowych. U pacjentów w tej grupie ryzyka zalecane jest stosowanie past do zębów o wysokim stężeniu fluoru – 5000 ppm. W wybranych przypadkach zaleca się wykonanie ilościowych i jakościowych testów ślinowych, aby dodatkowo w działaniach profilaktycznych uwzględnić zastosowanie substytutów śliny. Celem fazy kontrolnej, która trwa od dwóch do czterech tygodni, jest przygotowanie pacjenta do kolejnych etapów leczenia.

Faza leczenia inwazyjnego to eliminacja aktywnych ognisk próchnicy w jamie ustnej. Ten etap polega na opracowywaniu i czasowym wypełnianiu wszystkich ubytków próchnicowych materiałami glasjonomerowymi. Wprowadza się także dodatkowo do stosowania w profilaktyce domowej preparaty o działaniu remineralizującym i regenerującym tkanki zęba – fosfopeptyd kazeiny w połączeniu z amorficznym fosforanem wapnia CPP-ACP (Tooth Mousse, MI Paste) po każdym szczotkowaniu. Po uzyskaniu odpowiedniej świadomości zdrowotnej oraz prawidłowym opanowaniu zabiegów higienicznych pacjent przechodzi do kolejnego etapu­.

Faza utrzymania efektów leczenia. Na tym etapie leczenia pacjent nadal stosuje wcześniej zalecone preparaty do utrzymania optymalnej higieny jamy ustnej. Wizyty kontrolne odbywają się co trzy miesiące i połączone są z aplikacją lakierów fluorkowych. W celu wczesnej diagnostyki próchnicy zalecane jest wykonanie zdjęć skrzydłowo-zgryzowych raz do roku. Ważnym elementem postępowania podczas tego etapu leczenia jest ponowna ocena ryzyka próchnicy. Jeśli u pacjenta z grupy wysokiego ryzyka uda się uzyskać redukcję próchnicy, jest to czynnik istotnie motywujący do kontynuacji zaleconych przez stomatologa zabiegów profilaktycznych.

Zabiegi minimalnie interwencyjne

Dzięki możliwości diagnostyki próchnicy na etapie demineralizacji szkliwa możliwe jest wczesne leczenie plamy próchnicowej. Początkowe stadia próchnicy charakteryzują się zmętnieniem i zwiększeniem porowatości powierzchni. Minimalnie interwencyjne zabiegi stosowane w takich przypadkach to przede wszystkim używanie preparatów o działaniu remineralizacyjnym (preparaty fluoru, Tooth Mousse, MI Paste). Ich głównym celem jest przywrócenie równowagi mineralnej w jamie ustnej oraz umożliwienie ponownej stabilizacji struktury szkliwa i wysycenie jej niezbędnymi minerałami.

Innym preparatem szeroko rekomendowanym w MID jest Icon, zalecany we wczesnych stadiach próchnicy przedubytkowej. Infiltracja zdemineralizowango szkliwa o zwiększonej porowatości pozwala na zahamowanie progresji próchnicy i zachowanie tkanek pacjenta.

Materiały glasjonomerowe są szeroko stosowane w stomatologii, jednak niedoceniane w zabiegach minimalnie inwazyjnych. Ich biokompatybilność z tkankami zęba oraz uwalnianie jonów fluorkowych sprawiają, że są one niezastąpione w profilaktyce i leczeniu wczesnych zmian próchnicowych. Szczególnie polecane są preparaty o wysokim stopniu uwalniania fluoru – Fuji Triage. Mogą być stosowane jako materiały do uszczelniania bruzd, pokrywania powierzchni korzeni zębów oraz leczenia początkowych stadiów próchnicy. Dzięki swoim właściwościom hamują akumulację płytki nazębnej na powierzchni zęba oraz stanowią doskonałą barierę dla kwaśnych produktów metabolizmu bakterii.

Stomatologia minimalnie interwencyjna (MID) to nowoczesne podejście do profilaktyki i leczenia próchnicy, które kładzie nacisk na zapobieganie i wczesną diagnostykę choroby. Istotne jest zrozumienie roli płytki nazębnej, stylu życia, diety w inicjacji i progresji próchnicy. Podejście MID powinno być standardem postępowania w nowoczesnej stomatologii, ponieważ umożliwia wczesne modyfikowanie czynników ryzyka oraz pozwala uniknąć nadmiernej interwencji w tkankach jamy ustnej pacjenta.