Zabiegi chirurgiczne

Kolejnym dyskusyjnym zagadnieniem są zabiegi chirurgiczne. Ciąża nie stanowi przeciwwskazania do wykonania ekstrakcji zębów, trzeba jednak rozważyć, czy jej wykonanie jest bezwzględnie konieczne i też istnieje możliwość odroczenia zabiegu. Przełożone powinny zostać zabiegi implantologiczne i z zakresu chirurgii periodontologicznej. Ciężkie infekcje w obrębie szczęki i żuchwy to bezwzględne wskazanie do wdrożenia leczenia chirurgicznego. Niestety obniżona odporność kobiet w ciąży może spowodować zaostrzenie procesu zapalnego. Uwarunkowania anatomiczne przyczyniające się do szybkiego rozprzestrzeniania procesów zapalnych przez ciągłość na sąsiadujące tkanki oraz bliskie przestrzenie mogą spowodować stan zagrażający życiu matki i dziecka.[24] Odraczanie w czasie odpowiedniego, szybkiego i skutecznego leczenia stanowi ryzyko wystąpienia poważnych powikłań miejscowych i ogólnych. Ostre zapalenia w zależności od lokalizacji mogą powodować niedrożność oddechową, zakrzepowe zapalenie żył, ropnie oczodołu, zakrzepowe zapalenie zatoki jamistej, ropień mózgu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, sepsę czy wstrząs anafilaktyczny.[25,26] Ekstrakcje powinny być wykonane w sposób najmniej stresujący dla ciężarnej. Stosowanie odpowiednich środków znieczulających niezawierających substancji zwężających naczynia krwionośne (adrenaliny, noradrenaliny) oraz niewykazujących w badaniach działania teratogennego na płód może zapewnić komfort pacjentce i zniwelować ból.

Według klasyfikacji FDA określającej ryzyko uszkodzenia płodu przez lek przyjmowany przez matkę lidokaina i prylokaina zaliczane są do grupy B, czyli bezpiecznej dla ciężarnej i płodu. Mepiwakaina, artykaina, bupiwakaina sklasyfikowane są w grupie C według FDA. Lekiem przeciwbólowym pierwszego rzutu dla kobiety w ciąży oraz kobiety karmiącej jest paracetamol, a antybiotykami bezpiecznymi penicyliny i cefalosporyny również mieszczące się w grupie B według FDA.

Wybór materiału

Wybór odpowiedniego materiału do rekonstrukcji utraconych tkanek to również od wielu lat temat podlegający burzliwym dyskusjom. Główne kontrowersje wzbudza użycie materiału amalgamatowego do odbudowy zębów. Obecnie nie ma badań potwierdzających, że istnienie wypełnień amalgamatowych w jamie ustnej ciężarnej niekorzystnie wpływa na rozwój płodu i zdrowie nienarodzonego dziecka. Z badań Hajdugi wynika, że użycie materiałów amalgamatowych powoduje wzrost zawartości rtęci oraz ołowiu w tkankach zęba. Pomiar był dokonywany w tkankach twardych zębów wypełnionych oraz w zębach sąsiednich.[27] Istnieją również badania, potwierdzające wyższe stężenie rtęci w ślinie, krwi, moczu i kale pacjentów posiadających wypełnienia z amalgamatu srebra. Największe stężenie rtęci występuje w momencie zakładania i bezpośrednio przez dwa dni po założeniu wypełnienia. Opary rtęci mogą również pojawić się w momencie usuwania wypełnienia amalgamatowego z zęba.[28] Wdychanie uwalnianych oparów i przedostanie się ich do krwi może spowodować czasowy wzrost stężenia rtęci w krwiobiegu, który przepływa przez barierę łożyskową. Nie ma w literaturze badań jednoznacznie potwierdzających hipotezę, że ekspozycja na rtęć pochodzącą z dentystycznych wypełnień amalgamatowych niekorzystnie wpływa na przebieg ciąży oraz przyczynia się do wzrostu ryzyka niskiej masy urodzeniowej noworodków. Lekarz dentysta powinien rozważyć potencjalne zagrożenie wynikające z niepodjęcia leczenia próchnicy z ryzykiem zastosowania wypełnień amalgamatowych.

W razie wykonania uzupełnienia należy zastosować wszelkie środki ostrożności mogące zmniejszyć ilość wdychanych oparów rtęci poprzez zastosowanie koferdamu oraz ssaka o dużej sile ssącej. Pomimo braku istnienia międzynarodowych danych naukowych potwierdzających ryzyko zagrożenia dla zdrowia matki i dziecka z wykorzystaniem stomatologicznego amalgamatu w niektórych krajach, tj. Niemcy, Austria, Kanada, wyodrębniono grupy w populacji, u których ogranicza się stosowanie tego materiału. Jedną z nich stanowią właśnie kobiety w ciąży. W Szwecji i Danii wycofano stosowanie pewnych materiałów, co podyktowane było ochroną środowiska.[23] Niemniej jednak ciąża to czas, w którym możemy z powodzeniem wykonywać różnego rodzaju zabiegi stomatologiczne. Najważniejsze jest, aby rozważyć korzyści, ryzyko i alternatywy stosowanych zabiegów stomatologicznych.

Podsumowanie

Nie ulega wątpliwości, iż zmiany zachodzące w trakcie trwania ciąży w organizmie kobiety są odpowiedzialne za prawidłowy wzrost i rozwój płodu, ale także mają duży wpływ na stan jamy ustnej. Wzrost hormonów sterydowych, działanie miejscowych czynników drażniących i brak odpowiednich zabiegów higienizacyjnych mają ogromne znaczenie w rozwoju próchnicy, stanów zapalnych dziąseł i przyzębia. Wielu badaczy podkreśla, iż prawidłowe oczyszczanie jamy ustnej, stosowanie zasad prawidłowej higieny oraz odżywiania stanowi kluczowy element profilaktyki przeciwpróchnicowej. Zmotywowanie kobiet ciężarnych do dbałości o własną jamę ustną redukuje prawdopodobieństwo porodu przedwczesnego, niskiej masy urodzeniowej noworodka. Wdrożenie prawidłowego programu opieki nad przyszłą mamą i jej odpowiednia edukacja mogą przyczynić się do zmniejszenia ryzyka powikłań w trakcie ciąży oraz pozwolą zmniejszyć liczbę ubytków próchnicowych u małych dzieci.