Dr hab. n. med. prof. nadzw. Elżbieta Bołtacz-Rzepkowska

W dniach 14-16 września 2017 roku w Brukseli miał miejsce kongres Europejskiego Towarzystwa Endodontycznego (ESE), który odbywa się co dwa lata w różnych miastach Europy. W tym roku przedstawiono wykłady dotyczące zaawansowanych procedur klinicznych nie tylko z zakresu endodoncji, lecz również chirurgii i implantologii. Spotkania umożliwiają lekarzom dentystom stałe podnoszenie kwalifikacji zawodowych, a środowisko akademickie ma okazję do zaprezentowania swoich osiągnięć.

Pomimo dynamicznego rozwoju endodoncji oraz ciągłego wprowadzania nowych metod i technologii, efekty leczenia kanałowego są niestety nie zawsze zadowalające. Badania epidemiologiczne wykonywane na całym świecie często ujawniają obecność stanów chorobowych w okolicy wierzchołków korzeni zębów. Są one, oprócz próchnicy, najczęstszym schorzeniem jamy ustnej.

Liczne badania przeglądowe pokazują, że występowanie zmian jest związane z nieprawidłowym leczeniem endodontycznym. Obiektywna ocena jakości leczenia kanałowego nie jest łatwa. W analizach populacyjnych najczęściej wykorzystuje się do tego celu zdjęcia pantomograficzne, które mają pewne ograniczenia i nie zawsze pozwalają na stwierdzenie, czy wszystkie kanały zostały prawidłowo wypełnione, nie mówiąc już o szczelności czy homogenności obturacji. Są badania, w których oceniono efekty leczenia endodontycznego za pomocą tomografii komputerowej wiązki stożkowej. CBCT pozwala na dokładną wizualizację wypełnienia we wszystkich kanałach i w różnych przekrojach.

Należy zaznaczyć, że wielu badaczy nie podejmuje próby oceny jakości leczenia kanałowego, wychodząc ze słusznego założenia, że świadczy o niej stan zdrowia przyzębia wierzchołkowego.

Odsetek zębów leczonych kanałowo ze zmianami w tkankach okołowierzchołkowych waha się od 20 proc. wśród ludności Irlandii przez 35-40 proc. Polski i Danii do 60 proc. Hiszpanii i Grecji. Zaskakujące jest to, że badanie przeprowadzone wśród mieszkańców Oslo 40 lat temu ujawniło 18 proc. leczonych zębów ze zmianami, a z ostatniego przeglądu wynika, że odsetek ten wzrósł do 43 proc. Na taki rezultat wpłynęły zapewne coraz doskonalsze techniki obrazowania pozwalające na skuteczne wykrywanie patologii, ale również podejmowanie leczenia kanałowego w trudnych przypadkach, które w przeszłości kwalifikowano do ekstrakcji, co z założenia eliminowało występowanie zmian.

Przytoczone dane dowodzą, że sytuacja epidemiologiczna dotycząca stanu zdrowia przyzębia wierzchołkowego jest niepokojąca. Skłoniło to badaczy do przeanalizowania i zdiagnozowania przyczyn tego stanu. We współczesnej medycynie funkcjonuje pojęcie czynnika ryzyka: jest to cecha organizmu uwarunkowana genetycznie lub związana ze stylem życia i narażeniem środowiskowym, która w świetle dowodów epidemiologicznych wpływa na stan zdrowia i uzasadnia postępowanie zapobiegawcze (Jędrychowski). Podjęto więc próby zbadania tych uwarunkowań, uwzględniając czynniki zębopochodne, tj. próchnicę, leczenie kanałowe, sposób odbudowy korony, oraz czynniki niezębopochodne, tj. sytuację socjoekonomiczną, nastawienie do leczenia oraz schorzenia ogólne.

Z wielu przeglądów wynika, że jednym z głównych faktorów występowania zmian w tkankach okołowierzchołkowych jest obecność wypełnienia w kanale. Jest to stwierdzenie trudne do zaakceptowania, ale niestety prawdziwe. Należy podkreślić, że równie ważnym elementem wpływającym na skuteczność leczenia endodontycznego jest jakość odbudowy koronowej. Prawidłowe leczenie kanałowe przy nieszczelnej rekonstrukcji koronowej ostatecznie kończy się także niepowodzeniem.

Pocieszające jest to, że z badań klinicznych wyłania się całkiem inny obraz odległych efektów leczenia endodontycznego. Okazuje się, że terapia kanałowa wykonana przez specjalistów z zakresu endodoncji kończy się powodzeniem nawet w ponad 90 proc. przypadków. O dużych możliwościach współczesnej endodoncji świadczą artykuły „Leczenie endodontyczne planowane na podstawie tomografii komputerowej wiązki stożkowej” i „Autorski schemat postępowania w ośmiu etapach”, które pokazują, że postępowanie zgodne z obowiązującymi standardami, z zastosowaniem nowoczesnych metod diagnostycznych i terapeutycznych, pozwala na skuteczne leczenie trudnych i często powikłanych przypadków.