Wśród nowoczesnych rozwiązań pojawiają się nowe preparaty bioaktywne, takie jak: Activa BioActive, Theracal LC, Geristore. Mogą być stosowane w pokryciu pośrednim – jako materiały podkładowe oraz do odbudowy ubytków, jednak ze względu na ich właściwości i dużą biozgodność gama zastosowań tych materiałów prawdopodobnie będzie się rozszerzać i być może obejmie również pokrycie bezpośrednie miazgi. Preparaty bioaktywne łączą w sobie zalety kompozytów i szkłojonomerów. Mają bardzo dobrą adhezję, bez konieczności stosowania systemów łączących, właściwości przeciwbakteryjne, a także zdolność do uwalniania i wychwytywania ze środowiska jamy ustnej jonów Ca, P i F. Uwalnianie bądź wychwytywanie odbywa się w zależność od zmian pH. Te preparaty mają również dobre właściwości fizyczne. Wszystkie wymienione wyżej cechy wpływają pozytywnie na procesy regeneracyjne miazgi oraz na dużą biozgodność tych środków.[14-16]

• Propolis

Propolis jest naturalnym, produkowanym przez pszczoły materiałem uszczelniającym. Ma działanie przeciwzapalne i przeciwmikrobiotyczne. Pobudza gojenie poprzez hamowanie syntezy prozapalnych prostaglandyn, a także nasila aktywność fagocytów i odpowiedź komórkową w miazdze. W badaniach stwierdzono skuteczność w inicjowaniu powstawania mostu zębinowego, odpowiadającą stosowaniu MTA, jednak są to początkowe doniesienia wymagające dalszego potwierdzenia.[1,16]

• Komórki macierzyste i czynniki wzrostu

Wykorzystanie komórek macierzystych w leczeniu wielu schorzeń jest tematem szerokich badań i dyskusji w medycynie ogólnej. W stomatologii również obserwuje się wzrost zainteresowania ich zastosowaniem – w tym w terapii biologicznej miazgi zębowej. Komórki macierzyste pozyskuje się w formie osocza bogatopłytkowego (PRF – platelet rich plasma), uzyskanego poprzez odwirowanie krwi obwodowej pacjenta. Osocze bogatopłytkowe zawiera trzy komponenty: komórki macierzyste, czynniki wzrostu pobudzające przeobrażenie się i wzrost komórek macierzystych oraz rusztowanie, którym jest fibryna. Jego działanie polega na indukowaniu komórek macierzystych miazgi do proliferacji i przekształcania w komórki zębinotwórcze, a także dostarczaniu tych komórek w przypadku niewystarczającej ich ilości w miazdze. Osocze bogatopłytkowe indukuje również powstawanie naczyń krwionośnych, wspiera układ immunologiczny poprzez dostarczanie limfocytów B, T, makrofagów itp. oraz wywiera efekt przeciwbólowy. Procedura zakłada aplikację pobranego z probówki materiału bezpośrednio na miazgę i pokrycie go dodatkowo materiałem MTA, Biodentine lub CEM.[2,17,18]

Wykorzystanie komórek macierzystych w leczeniu biologicznym jest w trakcie badań, a jego skuteczność, mimo że wymaga jeszcze potwierdzenia, wydaje się obiecująca. Jednak wątpliwości budzi konieczność inwazyjnego pobrania krwi obwodowej pacjenta w trakcie wizyty, a także użycia dodatkowych materiałów (które samodzielnie też są wykorzystywane w terapii biologicznej) aplikowanych na miazgę.

• Terapia uzupełniająca w leczeniu biologicznym

Zastosowanie dodatkowych środków w połączeniu z materiałami aplikowanymi na miazgę lub w jej okolicy może zwiększyć szanse powodzenia leczenia. Terapią uzupełniającą w przypadku odwracalnych zapaleń miazgi może być biostymulacja laserowa. Wykorzystuje się laser helowo-neodymowy słabej lub średniej mocy (20-30 mW) i długości fali 630-1100 nm. W leczeniu biologicznym stosuje się po 2-3 J – na dno ubytku lub na miejsce obnażenia miazgi oraz na okolicę okołowierzchołkową korzenia: maksymalnie 4-12 J dziennie, powtarzane dwu-trzykrotnie co 24 godz. Zastosowanie lasera powoduje wzrost syntezy DNA, RNA i mitochondriów, a więc wzrost proliferacji komórkowej, populacji limfocytów T, aktywności monocytów, makrofagów i neutrofilów, hamowanie wzrostu przepuszczalności naczyń krwionośnych, a więc zmniejszenie obrzęku. Ogólnie biostymulacja laserowa ma efekt przeciwbólowy, przeciwzapalny i dezynfekujący.[2,16,19]

W leczeniu biologicznym uzupełniająco nie stosuje się natomiast antybiotyków – ani miejscowo, ani systemowo. Podanie antybiotyków nie wpływa na wzrost skuteczności leczenia, a wręcz, ze względu na ich wpływ na cały organizm, po prostu szkodzi. Kontrowersyjne wydaje się ich stosowanie w formie osłony u pacjentów obciążonych w przypadku obnażenia miazgi. Z jednej strony dochodzi do otwarcia wrót zakażenia, z drugiej powodzenie leczenia biologicznego zależy od sterylności warunków, w jakich jest prowadzone, więc bakteriemia tak naprawdę jest niewielka. Ponadto przypadkowe obnażenie miazgi jest zdarzeniem nagłym i niezamierzonym, w związku z tym pacjent z reguły nie jest w osłonie antybiotykowej. Nie ma jednoznacznych wskazań do stosowania osłony antybiotykowej w leczeniu biologicznym u pacjentów obciążonych, jednak jej zlecenie powinno być rozważane indywidualnie, dopasowane do pacjenta i rodzaju podjętego leczenia.[20]

Podsumowanie

Ze względu na wprowadzane do terapii nowoczesne materiały i metody leczenie biologiczne zyskuje na znaczeniu. Gdy na wstępie przeprowadzimy właściwą diagnostykę, będziemy pamiętać o czynnikach sprzyjających oraz zapewnimy konieczne warunki zabiegu, może ono być prowadzone z dużym powodzeniem. Za osiągnięcie sukcesu klinicznego uważa się brak samoistnych dolegliwości bólowych, prawidłową reakcję zęba na testy wrażliwości i perkusję, brak obrzmienia okolicznych tkanek miękkich oraz niewidoczne zmiany na rentgenogramach.[6] Obecnie w badaniach dwu- i pięcioletnich powodzenie leczenia ocenia się na ok. 90 proc. dla zabiegów pokrycia pośredniego, 31-75 proc., a nawet 90 proc. dla pokrycia bezpośredniego oraz 80-98 proc. dla amputacji przyżyciowej.[5-8] Rozbieżności wyników wynikają z użycia różnych materiałów, metod i z odmiennych warunków, w których leczenie było prowadzone. Powyższe dane skłaniają do rozważenia wyboru leczenia biologicznego w każdym przypadku indywidualnie, przed decyzją o przeprowadzeniu leczenia endodontycznego. Utrzymanie żywej i funkcjonalnie sprawnej miazgi przynosi wiele korzyści, natomiast leczenie endodontyczne, choć pozwala na długoczasowe zachowanie naturalnego uzębienia, nie jest też pozbawione wad.

Coraz częściej poszukuje się metod polegających na technikach regeneracyjnych, z wykorzystaniem naturalnych sił organizmu, nie zaś reparacyjnych. Różnorodność prowadzonych badań skłania do śledzenia aktualnych trendów z zakresu leczenia biologicznego zębów, tak by w przyszłości mogło to zaprocentować wzrostem sukcesu leczniczego we własnej praktyce.