Stomatologia zachowawcza
Ślina – zwierciadło zdrowia jamy ustnej
Lek. dent. Aleksandra Hajdo1
Lek. dent. Magdalena Wilczak2
Lek. dent. Krzysztof Gniazdowski2
Dr hab. med. Agnieszka Mielczarek3
Od ponad dekady ślina figuruje jako przedmiot zainteresowań naukowców w kontekście diagnostyki.
W ostatnim dziesięcioleciu powstało ponad 2,5 tys. prac dotyczących śliny i jej roli w diagnostyce, a także potencjalnego zastąpienia niektórych rutynowych badań krwi oraz osocza właśnie śliną.[1]
Ślina jest jednym z najłatwiejszych do pobrania płynów ustrojowych i to właśnie ze względu na łatwość pobrania oraz ekonomiczny aspekt obniżenia kosztów diagnostyki stała się ona tak interesująca dla badaczy. Możemy ją pobrać wielokrotnie od tego samego pacjenta, a nawet kilkakrotnie w ciągu doby, by określić średnie wartości lub zaobserwować zmiany zachodzące na przestrzeni tego okresu. Ten właśnie aspekt wpisuje się w obecny trend indywidualnego leczenia, które jest nastawione na konkretnego pacjenta, jego profil genetyczny, a nie tylko podążanie w diagnostyce za z góry ustalonymi normami postępowania. Co ciekawe, właśnie brak konieczności pobierania krwi do diagnostyki przesiewowej może skłonić do poddania się takim badaniom tych pacjentów, którzy w innym wypadku nie zdecydowaliby się na nie ze względu na strach przed iniekcjami, oraz w sytuacji braku dolegliwości lub ich ignorowania. Pobranie śliny do badania ułatwia też diagnostykę u dzieci, osób z zaburzeniami krzepnięcia krwi, osób starszych, niepełnosprawnych oraz aktywnych zawodowo. Ślina może być pobierana w warunkach domowych, gabinetowych, szpitalnych bez zaangażowania personelu pielęgniarskiego.[2-4]
Samo pobranie śliny jest zdecydowanie bardziej komfortowe i mniej krępujące dla pacjenta niż pobranie próbki moczu. Procesy pobierania i transportu śliny są łatwiejsze od tych dotyczących próbek krwi oraz osocza. Ślina do 24 godzin może być utrzymywana w temperaturze pokojowej i nadal wykorzystana do analizy niektórych parametrów. W temperaturze do 4°C może być przechowywana do tygodnia, w przeciwieństwie do surowicy, która musi zostać natychmiast zamrożona. Uproszczone procedury na każdym etapie: pobierania, przechowywania oraz transportu do laboratorium pozwalają na zdecydowane obniżenie kosztów analizy w porównaniu z surowicą.[5] W pracy Boskovic et al. ślina została nazwana zwierciadłem zdrowia jamy ustnej.[1]
Skład i funkcje śliny
Ślina w 94-99,5 proc. składa się z wody. Pozostałą częścią jest element stały, będący wartością zmienną, stanowiący ok. 6 proc. w warunkach podstawowych oraz 0,5 proc. po stymulacji.
Substancje białkowe stanowią główny element składowy śliny. Obecnie zidentyfikowano 1939 najważniejszych białek w ślinie, z czego 740 białek w ślinie mieszanej oraz przewodowej wszystkich ślinianek. Ponadto odkryto, że 597 białek występuje zarówno...
