Stomatologia interdyscyplinarna
Pacjent onkologiczny przed radioterapią, w jej trakcie i po zakończeniu. Wskazówki w opiece dentystycznej
Dr n. med. Katarzyna Brus-Sawczuk1
Lek. dent. Agnieszka Kwaśniewska1
Lek. dent. Aleksandra Wawrzeńczyk1
Dr hab. med. Izabela Strużycka2
Nowotwory głowy i szyi to realny problem współczesnych czasów. Pacjenci przed radioterapią, w jej trakcie i po zakończeniu potrzebują profesjonalnej opieki stomatologicznej, a także intensywnej profilaktyki próchnicy.[1] Według World Health Organisation (WHO) raki głowy i szyi są na szóstym miejscu najczęściej występujących nowotworów. Charakteryzują się podobieństwem objawów klinicznych, etiologii, epidemiologii, budowy mikroskopowej oraz sposobu leczenia.
Najbardziej skutecznymi metodami leczenia nowotworów złośliwych głowy i szyi są zabiegi chirurgiczne i radioterapia. W większości przypadków nie są one konkurencyjne, ale uzupełniają się wzajemnie. W rakach głowy i szyi chirurgiczne całkowite wycięcie guza jest niejednokrotnie bardzo trudne ze względu na umiejscowienie i brak możliwości objęcia zakresem zabiegu znacznego fragmentu tkanek. Ponadto w tym obszarze znajduje się wiele ważnych narządów i organów położonych w niewielkiej odległości od siebie.
Celem postępowania onkologicznego jest trwałe wyleczenie chorego, przy równoczesnym zachowaniu funkcjonalności leczonych narządów i uzyskaniu zadowalającego pacjenta efektu kosmetycznego.
Radioterapia
Radioterapia, czyli napromienianie, polega na stosowaniu promieniowania jonizującego, promieni X, gamma lub elektronów o wysokiej energii. Celem napromieniowania przedoperacyjnego jest minimalizacja rozwoju nowotworu, przede wszystkim na obwodzie zmiany pierwotnej, zniszczenie mikroprzerzutów w węzłach chłonnych, a niekiedy umożliwienie leczenia pierwotnie nieoperacyjnych guzów.
Celem napromieniowania pooperacyjnego jest zniszczenie utkania nowotworowego pozostawionego na obwodzie pola operacyjnego oraz mikroskopowych ognisk raka w węzłach chłonnych szyi albo w okolicy rany operacyjnej.[2]
Często obszar jamy ustnej pacjenta znajduje się w polu zaleconej radioterapii. Lekarz prowadzący leczenie onkologiczne, a także dentysta, muszą liczyć się z powikłaniami, które dotyczą błony śluzowej jamy ustnej oraz różnych innych tkanek i narządów w obrębie twarzoczaszki.
Objawy uboczne radioterapii w tkankach jamy ustnej
Wczesny (ostry) odczyn popromienny ujawnia się w trakcie leczenia i utrzymuje się często przez krótki czas po zakończeniu napromieniowania. Odczyn ten przeważnie ustępuje samoistnie lub po zastosowaniu leczenia farmakologicznego. Związany jest głównie z całkowitą dawką promieniowania radiacyjnego zastosowaną w leczeniu.
Późny odczyn ujawnia się w różnym czasie po radioterapii, od kilku miesięcy do kilku, a nawet kilkunastu lat po jej zakończeniu. Rzadko poprzedzają go jakiekolwiek objawy prodromalne. W procesie jego powstania mają znaczenie:[3]
