Stomatopatie protetyczne stanowią zespół patologicznych zmian w obrębie błony śluzowej jamy ustnej (subiektywnych i obiektywnych), wynikający z użytkowania uzupełnień protetycznych. Dotyczą one najczęściej protez całkowitych bądź częściowych, wykonanych z tworzywa akrylowego, zdecydowanie rzadziej przyczyną są uzupełnienia stałe.

Występowanie tych objawów obejmuje 15-65 proc. użytkowników protez. Statystycznie największą grupę stanowią kobiety noszące uzupełnienia akrylowe całkowite górne bez przerwy nocnej oraz osoby powyżej 60. r.ż. Badania pokazują, że aż 60-100 proc. przypadków stomatopatii protetycznych może być powikłane infekcją grzybiczą lub nierzadko występującym nawracającym zapaleniem kącików ust.[1-6]

Etiologia

Coraz większa powszechność noszenia ruchomych uzupełnień protetycznych oraz współistnienie wielu chorób ogólnych u pacjentów (cukrzyca, zaburzenia krążenia, choroby nowotworowe, hematologiczne), a także częste stosowanie antybiotyków powodują, że występowanie stomatopatii protetycznych i infekcji spowodowanych Candida znacznie wzrasta.

Wieloletnie obserwacje wskazują, że głównymi czynnikami inicjującymi tę jednostkę chorobową są:

• urazy mechaniczne,
• infekcje o charakterze grzybiczym (decydującą rolę pełni rodzaj Candida),
• płytka protez,
• niewłaściwe użytkowanie protez.

Innymi znanymi czynnikami etiologicznymi są:

• podeszły wiek,
• zły stan ogólny pacjenta związany ze spadkiem odporności (choroby ogólne, przyjmowanie leków steroidowych),
• czynniki o podłożu alergicznym,
• zmiany morfologiczne,
• czynniki chemiczne.[1-3,7]

Użytkowanie protezy górnej stwarza dogodne warunki dla zaistnienia zmian zapalnych błony śluzowej ze względu na specyficzną, chropowatą fakturę powierzchni dośluzówkowej płyty protezy, wynikającą ze struktury materiału, z którego jest wykonana, a także dużą wilgotność środowiska, wyższą temperaturę pod płytą oraz brak przepływu śliny umożliwiający w normalnych warunkach samooczyszczanie okolicy podniebiennej.[2,5]

Dodatkowymi czynnikami sprzyjającymi występowaniu stomatopatii protetycznych są schorzenia ogólne pacjenta, takie jak:

• cukrzyca,
• niedobory pokarmowe,
• zaburzenia funkcji nerek,
• zmiany endokrynologiczne,
• schorzenia immunologiczne, np. HIV,
• choroby nowotworowe i związana z tym radioterapia,
• terapia lekami immunosupresyjnymi,
• terapia niektórymi lekami, np. z grupy glikokortykosteroidów lub antybiotykami.[1,5]