Stomatologia jest działem medycyny zajmującym się schorzeniami w obrębie jamy ustnej. Zdarza się, że lekarze dentyści pomijają przeprowadzenie kompleksowego badania tego rejonu, ze stanem błony śluzowej włącznie, skupiając uwagę na aktualnej dolegliwości, z którą zgłasza się pacjent, bądź na samym uzębieniu. Sami pacjenci nie zdają sobie sprawy, iż nawet niewłaściwie dopasowana proteza zębowa lub przewlekły stan zapalny błony śluzowej jamy ustnej będący wynikiem nieodpowiedniej higieny mogą prowadzić do rozwoju nowotworu w tym obszarze. Powszechne jest przekonanie, iż tego rodzaju nowotwory dotyczą tylko nałogowych palaczy tytoniu i osób nadużywających alkoholu. Niewątpliwie należą oni do grupy podwyższonego ryzyka, jednak patologiczne zmiany w obrębie warg, języka i całej błony śluzowej jamy ustnej mogą wystąpić u każdego.

Nieleczone zmiany patologiczne błony śluzowej z czasem mogą ulec zezłośliwieniu. Nowotwory złośliwe jamy ustnej, wargi i gardła stanowią 4% wszystkich nowotworów złośliwych u mężczyzn i 1% u kobiet, a liczba nowych zachorowań z roku na rok wzrasta. W Polsce częstość zgonów z powodu tych nowotworów znacznie przewyższa przeciętną dla krajów europejskich (2,7 razy więcej u mężczyzn i 1,7 razy więcej u kobiet)¹. Pomimo łatwego dostępu do obszaru jamy ustnej, nowotwory te są często wykrywane w zaawansowanym stadium, co uniemożliwia przeprowadzenie skutecznego leczenia². Stomatolog, przeprowadzając szczegółowe badanie, może jako pierwszy wykryć zmiany nowotworowe lub stany przedrakowe w jamie ustnej, a tym samym zapobiec progresji choroby już w jej wczesnym stadium.

Do najważniejszych stanów przedrakowych należą:

• leukoplakia
• liszaj płaski
• przewlekła kandydoza przerostowa
• brodawczakowatość
• erytroplakia
• zapalenie warg
• zespół Plummera-Vinsona.

Leukoplakia

Leukoplakia (rogowacenie białe) (ryc. 1, 2), zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO – World Health Organization), oznacza białą plamę lub tarczkę, której nie można usunąć przez pocieranie, ani klinicznie i histologicznie zakwalifikować jako inne schorzenie. Jest ona najpowszechniej występującym stanem przedrakowym jamy ustnej³. Częstość występowania leukoplakii w populacji określa się na 3%, z czego 5-25% może ulec transformacji nowotworowej do raka płaskonabłonkowego. Rogowacenie białe może wystąpić w każdym wieku, jednak najczęściej dotyczy osób między 40 a 70 r.ż. Dwukrotnie częściej dotyka mężczyzn⁴. Głównym czynnikiem ryzyka pojawienia się leukoplakii jest palenie tytoniu – u palaczy występuje aż 6 razy częściej⁵. Pozostałe czynniki to: