Błędy podczas mieszania mas

Podczas przygotowywania masy wyciskowej należy zwracać baczną uwagę na dokładne przestrzeganie zaleceń producenta. Trzeba uwzględnić przede wszystkim proporcje składników, czas mieszania, czas pracy i czas wiązania masy. Jeżeli podejście do tych kwestii będzie niedostatecznie dokładne, ryzyko niepowodzenia znacząco wzrasta. Posiadanie w gabinecie minutnika znacznie usprawnia pracę podczas pobierania wycisków. W przypadku alginatów zbyt rzadka konsystencja masy może spowodować nieobjęcie istotnych dla wykonania pracy struktur, np. guzów szczęki. Rozrzedzona masa, zapływając na tylną ścianę gardła, może wywołać u pacjenta odruch wymiotny, co również przełoży się na trudność w uzyskaniu dobrego i stabilnego wycisku. Natomiast zbyt gęsta masa może przedwcześnie wiązać, co będzie skutkowało obecnością pęcherzy powietrza w wycisku. W przypadku mas A-silikonowych ryzyko niewłaściwego zmieszania jest dużo mniejsze, ponieważ pierwszą warstwę masy zazwyczaj miesza się w łatwych do odmierzenia proporcjach 1:1, a druga jest przygotowana w gotowych nabojach, których zawartość miesza się bezpośrednio w pistolecie do aplikacji materiału. Należy jednak pamiętać, aby pierwszej warstwy masy nie zarabiać w rękawiczkach lateksowych, ponieważ zawarte w nich związki siarki mogą zaburzać proces polimeryzacji masy. W przypadku drugiej warstwy, tzw. light body, istnieje konieczność uprzedniego wypuszczenia niewielkiej ilości masy poza pistolet w przypadku założenia fabrycznie nowego naboju. Zapobiegnie to niedokładnemu zmieszaniu masy.

Błędy podczas przechowywania wycisków

W przypadku wycisków alginatowych przyjęło się, że wskazane jest niezwłoczne odlewanie modeli ze względu na zmiany objętościowe, które są spowodowane wysychaniem wycisku. Związane jest to z przebiegiem tzw. synerezy, czyli procesu chemicznego polegającego na wydzieleniu się z żelu fazy rozpraszającej, powodującego zmniejszenie objętości żelu. Nieprawidłowe przechowywanie wycisków może przyspieszać ten proces. Najwłaściwszym sposobem jest szczelne zamknięcie wycisków, np. w woreczku strunowym. Większość stomatologów i techników uważa, że należy odlać modele w ciągu maksymalnie 4-5 godzin od pobrania wycisku. Nassar i wsp.¹ porównali precyzję wymiarów modeli odlanych z wycisków alginatowych bezpośrednio po pobraniu wycisku i po 4 godzinach. Tradycyjne masy alginatowe wykazywały po 4 godzinach zmianę objętościową ok. 1%. Kulkarni i wsp.², Farzin i wsp.³ również doszli do wniosku, że najkorzystniejsze jest odlewanie modeli bezpośrednio po pobraniu wycisków i że każda zwłoka w tej czynności powoduje zmniejszenie wymiarów modeli. Inne badania wykazały, że nie ma konieczności niezwłocznego odlewania modeli po pobraniu wycisku alginatowego. Wadhwa i wsp.⁴ stwierdzili, że nie ma istotnej różnicy w wymiarach modeli odlanych bezpośrednio oraz tych wykonanych po godzinie od pobrania wycisków. Aalaei i wsp.⁵ doszli do wniosku, że model odlany po 24 godzinach nie miał znaczących różnic w wymiarach w stosunku do modelu przygotowanego po 12 minutach. Dopiero model wykonany po 120 godzinach wykazywał znaczne różnice w niektórych wymiarach, przekraczające 2%. Cesur i wsp.⁶ ocenili, że przechowywanie wycisków w szczelnie zamkniętych torebkach przez 2 dni nie miało żadnego negatywnego wpływu na dokładność modeli. Guiraldo i wsp.⁷ doszli do wniosku, że nie było żadnej istotnej różnicy w precyzji odwzorowania nawet po 5 dniach. Podsumowując, należy stwierdzić, że najmniejsze zmiany w odwzorowanym polu protetycznym występują, jeśli model zostanie odlany do 24 godzin od pobrania wycisków alginatowych.

Błędy podczas wykonywania wycisków jednoczasowych i dwuczasowych masami A-silikonowymi

Istnieją dwie główne metody pobierania wycisków dwuwarstwowych masami A-silikonowymi: jednoczasowa i dwuczasowa. W metodzie jednoczasowej jednocześnie umieszczamy obie warstwy masy na łyżce wyciskowej, a dodatkowo drugą warstwę również na polu protetycznym i pobieramy wycisk. W metodzie dwuczasowej najpierw wykonujemy wycisk masą o większej gęstości (tzw. heavy body), a następnie na łyżkę nakładamy masę o mniejszej gęstości (tzw. light body) i ponownie pobieramy wycisk.

Manoj i wsp.⁸, Chugh i wsp.⁹, Dugal i wsp.¹⁰ doszli do wniosku, że wyciski metodą dwuczasową pozwalają na lepsze odwzorowanie pola protetycznego i odlanie dokładniejszych modeli. Z drugiej strony Pande i wsp.¹¹ również porównali dokładność obu metod i uznali, że są porównywalne. Możemy przyjąć, że wykonywanie wycisków metodą jednoczasową pozwala zaoszczędzić czas, ale też jest ona obarczona większym ryzykiem popełnienia błędu niż podczas pracy metodą dwuczasową. Często spotykanym błędem w metodzie jednoczasowej jest tzw. przeciągnięcie wycisku, wynikające z nadmiernego manipulowania łyżką po wprowadzeniu jej do jamy ustnej. W metodzie dwuczasowej ryzyko wystąpienia takiego defektu jest dużo mniejsze. Dobrą praktyką jest wykonanie wycisku pierwszą warstwą, którą po nałożeniu na łyżkę wyciskową przykrywa się folią spożywczą. Tak przygotowaną masą z folią pobieramy wycisk. Gdy masa zwiąże, zdejmuje się folię, a wycisk pierwszą warstwą będzie spełniał funkcje łyżki indywidualnej, na której pobiera się wycisk drugą warstwą masy. Wyciski te można przechowywać na sucho, a model odlać nawet po kilku dniach, jednak nie wcześniej niż po godzinie od pobrania wycisku ze względu na wydzielanie wodoru, co może powodować chropowatość gipsowego modelu (wyjątkiem będą wspomniane wcześniej masy z dodatkiem palladu).

Jak pobrać idealny wycisk?

Odpowiedź na to pytanie niestety jest trudna i musi odnosić się do wielu aspektów pracy. Na pewno pole protetyczne powinno być odpowiednio przygotowane i oczyszczone. W przypadku mas alginatowych obecność wilgoci nie przeszkadza, ponieważ materiały te są hydrofilne. Hydrofobowość silikonów zaś wymusza na nas zachowanie możliwej suchości pola protetycznego.

Należy dobrać odpowiednią łyżkę wyciskową oraz masę wyciskową do rodzaju wykonywanej pracy. Przygotowanie i mieszanie masy powinno zostać przeprowadzone zgodnie z zaleceniami jej producenta. Wycisk należy pobierać spokojnie i bez pośpiechu, wywierając lekki, równomierny i stopniowy nacisk palcami na łyżkę. Otrzymany wycisk powinien charakteryzować się równomierną warstwą masy wyciskowej, bez widocznych zaciągnięć i przeciśnięć. Po wyjęciu łyżki z jamy ustnej musimy pamiętać o jej dokładnym oczyszczeniu pod bieżącą wodą w celu usunięcia ewentualnej krwi, śliny i innych potencjalnie zakaźnych materiałów, a następnie o starannym odkażeniu preparatem przeznaczonym do dezynfekcji wycisków prac protetycznych. Należy zadbać o to, aby preparat o działaniu antyseptycznym został naniesiony na obie strony wycisku oraz na uchwyt łyżki w celu zminimalizowania przeniesienia niebezpiecznych patogenów.

Równie istotne jest odpowiednie zabezpieczenie wycisku do momentu odlania modelu. Przechowywanie podczas transportu do pracowni w zamkniętych woreczkach strunowych sprawdza się zarówno w przypadku wycisków alginatowych, jak i silikonowych.

Pobieranie wycisków u pacjentów z silnym odruchem wymiotnym zawsze stanowi wyzwanie. Wykonanie tej czynności bez pośpiechu, a jednocześnie jak najwierniejsze odzwierciedlenie pola protetycznego nie jest łatwe. Niektórzy klinicyści dają kilka wskazówek, jak poradzić sobie z tym problemem. Po pierwsze, należy zalecić pacjentowi, aby przed wizytą nie spożywał obfitych posiłków, a najlepiej by był na czczo. Istotny jest właściwy dobór rozmiaru łyżki, tak aby nie była za głęboka i dodatkowo nie drażniła błony śluzowej na podniebieniu. Kluczową sprawą jest odpowiednia ilość i konsystencja masy wyciskowej, tak aby nie zapływała na podniebienie miękkie i tylną ścianę gardła.

Pomocne jest także odwrócenie uwagi pacjenta podczas pobierania wycisku, np. wydanie polecenia, aby w trakcie tego procesu ściskał pięści z kciukami wewnątrz lub poruszał palcami u stóp. Takie zachowanie spowoduje, że podwzgórze pacjenta będzie zajęte innym zadaniem i nie będzie skupiony na obecności masy wyciskowej w jamie ustnej. Można również posiłkować się preparatami stosowanymi przy chorobie lokomocyjnej lub wykonywać znieczulenie podniebienia, jednak to ostatnie może spowodować zniekształcenie pola protetycznego.