Najczęściej występującą nieprawidłowością zębową jest hipodoncja, czyli zmniejszenie całkowitej liczby zębów (mlecznych lub stałych) spowodowane wrodzonym brakiem ich zawiązków (agenezją), przy czym należy mieć na uwadze, że do hipodoncji nie zalicza się braku trzecich zębów trzonowych¹. Źródła tej anomalii upatruje się m.in. w czynnikach genetycznych, filogenetycznych oraz środowiskowych. Agenezję łączy się z ogólnymi trendami ewolucyjnymi naczelnych, które wynikają z tendencji do zmniejszania twarzoczaszki na rzecz pojemności mózgoczaszki oraz ze zmian związanych z modyfikacją sposobu odżywiania^2-4. Za teorią genetyczną przemawia natomiast występowanie hipodoncji u bliźniąt, a także fakt, że zlokalizowano mutacje genetyczne, które wiąże się z wystąpieniem agenezji^3,5. Wśród czynników środowiskowych wymienia się m.in. leki przyjmowane przez matkę w okresie ciąży (talidomid), infekcje ciężarnych (różyczka), przebyte urazy u dziecka czy zaburzenia samego procesu tworzenia zawiązków⁶.

Zasadniczo jednak etiologia tej anomalii jest nieznana, prawdopodobnie wieloczynnikowa, a często skorelowana z innymi zaburzeniami rozwojowymi, takimi jak wady genetyczne, czy też połączona z występowaniem innych atypowych cech uzębienia, np. mikrodoncji⁷.

U pacjentów zgłaszających się z problemem braku zawiązków zębów stałych często obserwujemy przetrwałe zęby mleczne, które bez impulsu w postaci wyrzynania zęba stałego nie ukończyły resorpcji korzeni. Niedoliczbowość dotyczy najczęściej drugich zębów siecznych w szczęce (21 i 22) oraz drugich przedtrzonowców w żuchwie (35, 45)⁷.

Hipodoncja jako wyzwanie kliniczne

Hipodoncja zębów stałych stanowi wyzwanie w leczeniu klinicznym, wymaga podejścia interdyscyplinarnego, łączącego możliwości współczesnej ortodoncji, protetyki, implantologii i okluzji. Często jest też trudnym doświadczeniem dla samego pacjenta, gdyż może się wiązać z dyskomfortem w codziennym funkcjonowaniu, narastaniem kompleksów oraz koniecznością finansowania skomplikowanego leczenia stomatologicznego.

Jeszcze kilkadziesiąt lat temu pacjent z takim problemem byłby skazany na funkcjonowanie z zębem mlecznym do czasu, aż nie ulegnie on rozchwianiu, a jego przydatność byłaby raczej estetyczna niż funkcjonalna, ze względu na ograniczoną wytrzymałość.