„Żałować, czy nie żałować?” to tytuł bestsellerowej książki Daniela H. Pinka, amerykańskiego pisarza, doktora nauk prawnych, który w swojej pracy zajmuje się m.in. rozwojem i motywacją. Tytuł ten przykuł naszą uwagę, a ponieważ znaliśmy wcześniejsze publikacje tego autora, było dla nas oczywiste, że musimy przeczytać i tę. Stała się ona inspiracją do poniższych rozważań.

Popsychologia i nurt „Niczego nie żałuj”

Zapewne każdemu z naszych czytelników zdarzyło się czegoś żałować, a sam żal uznawany jest za jedną z najczęściej występujących emocji. Kulturowy stosunek do żalu jest jednak niejednoznaczny. Są osoby, które zdają się całkowicie odrzucać tę emocję − w myśl zasady, że niczego nie należy żałować, bo życie jest jedno i szkoda go na rozpamiętywanie porażek. Z drugiej strony są ci, którzy często doświadczają żalu – za straconymi szansami, popełnionymi błędami, podjętymi decyzjami. W niniejszym artykule chcemy przyjrzeć się bliżej żalowi, emocji powszechnej, ale trudnej. Zastanowimy się, jaką pełni ona funkcję i czy można ją wykorzystać dla rozwoju, również zawodowego.

Pink twierdzi, że szeroko rozumiana kultura próbuje narzucić nam całkowity odwrót od żalu¹. Hasła takie jak „Niczego nie żałuj”, „Nie zatrzymuj się”, „Myśl o celach i nie odwracaj się za siebie” są pociągające, ale mają niewiele wspólnego z prawdziwym rozwojem i świadomym budowaniem dobrego, szczęśliwego życia. Filozofię No regrets (Bez żalu) można spotkać w sztuce, w reklamie i wreszcie – jako sposób na życie propagowany przez różnych nauczycieli rozwoju, szkoleniowców, celebrytów. Wpisuje się to w nurt tzw. popsychologii. Czym ona jest? To treści, które odnoszą się do psychologii, mają charakter popularyzatorski bądź wręcz poradnikowy. Ich wyróżnikiem jest to, że często nie mają żadnego umocowania w nauce, nie są potwierdzone badaniami lub opierają się na badaniach prowadzonych nierzetelnie, bez zachowania metodologii. Często sprowadzają się tak naprawdę do intuicji i osobistego, jednostkowego doświadczenia osoby działającej na łonie popsychologii. Nieograniczony dostęp do internetu, niemożność zweryfikowania rzeczywistej wartości publikowanych treści, apetyt na popularność i wiele innych czynników sprawiają, że można dosyć łatwo w oczach swoich odbiorców zostać ekspertem. Zjawisko to jest potencjalnie groźne, ponieważ osoby takie mogą wpływać na decyzje swoich obserwatorów, zmieniać ich postawy, a w skrajnych przypadkach, nawet nieświadomie, odwieść od sięgnięcia po profesjonalną pomoc. Tematyka popsychologii, jej mechanizmów oraz możliwych konsekwencji jej uprawiania to obszerny i złożony temat. Sygnalizujemy go więc tylko, aby pokazać, że hasło: „Niczego nie żałuj” wpisuje się w ten nurt, ale z różnych powodów, o których opowiemy w dalszej części artykułu, jest niekorzystne.