Retrakcja chemiczna polega na użyciu środków chemicznych w celu uzyskania efektu hemostatycznego, a czasami również ściągającego. Farmakologiczne środki retrakcyjne w praktyce klinicznej mogą służyć do stosowania bezpośredniego (retrakcja chemiczna) lub wspomagać retrakcję mechaniczną (retrakcja kombinowana, mechaniczno-chemiczna).

Nowakowska i wsp., a wcześniej inni autorzy (Jokstad, Hansen) w swoich badaniach ankietowych nad preferencją materiałów retrakcyjnych wykazali predylekcje wśród stomatologów w kierunku użycia nici retrakcyjnych impregnowanych fabrycznie bądź nasączanych przed zabiegiem przez samego lekarza stomatologa. Wskazują, że retrakcja chemiczna jest najczęściej wybieraną metodą^1-8. Dlatego bardzo ważna jest znajomość preparatów, które stosujemy, ich oddziaływania na tkanki jamy ustnej oraz na cały organizm pacjenta. W literaturze opisywanych jest wiele klasyfikacji chemicznych środków do retrakcji dziąsła brzeżnego, które opierają się na różnych kryteriach^8-11. Jednak niektóre substancje chemiczne nie są obecnie stosowane, ze względu na przeważającą ilość efektów niepożądanych oraz pojawienie się nowych, lepszych w tym wskazaniu farmakologicznych preparatów do retrakcji dziąsła. W niniejszym opracowaniu postanowiono oprzeć się na klasyfikacji zaproponowanej przez Nowakowską¹². Wprowadza ona podział z uwzględnieniem składu chemicznego (klasa I i II z podklasami) determinującego oddziaływanie na tkanki organizmu. Podział ten bierze również pod uwagę formę kliniczną poszczególnych leków (grupa 1, 2, 3, 4, 5), co jest ważne w codziennym praktycznym stosowaniu tych preparatów (tab. 1 i 2)¹².

Powyższa klasyfikacja umożliwia dobranie odpowiedniego środka farmakologicznego, mając na względzie zarówno jego skład chemiczny, jak i formę kliniczną, która powinna być dostosowana indywidualnie do danej sytuacji klinicznej. Preparaty z grupy 1 to płyny (GRF − gingival retraction fluids), które służą do nasączania mechanicznych preparatów do retrakcji, głównie nici, mogą być również wcierane za pomocą pędzelków lub watek bezpośrednio w tkanki przyzębia. Środki do fabrycznej impregnacji nici stanowią grupę 2. Nowszą postać chemicznych środków retrakcyjnych tworzą żele (grupa 3) − dzięki ich konsystencji łatwiejsza jest aplikacja środka oraz ograniczone ryzyko jego rozpływania i uszkodzenia przez preparat tkanek jamy ustnej. Pasty z grupy 4 łączą działanie mechaniczne z chemicznym zawartego w nich astringentu. Grupa 5 została wyodrębniona dla innowacyjnych preparatów pojawiających się na rynku stomatologicznym, np. elastomerów retrakcyjnych¹².