Autor dedykuje ten artykuł pamięci Pana Profesora Marka Pertkiewicza – lidera leczenia żywieniowego, który odszedł od nas 5 grudnia 2013 r., z którym autor przez wiele lat współpracował dla rozwoju terapii żywieniowej w Polsce.

Odpowiednie, czyli racjonalne, odżywianie jest podstawowym elementem zachowania zdrowia, a osobom dotkniętym chorobą stwarza optymalne warunki powrotu do zdrowia. W przypadku chorób nowotworowych naturalne odżywianie bywa utrudnione, a niekiedy nawet niemożliwe. Jedynym sposobem podtrzymania funkcji życiowych staje się wówczas sztuczne odżywianie poza- lub dojelitowe.

Konsekwencje żywieniowe nowotworów złośliwych

Nowotwory złośliwe, oprócz tego, że manifestują się w postaci guza (nacieku), powodują w organizmie zmiany strukturalne, m.in. owrzodzenie mogące być przyczyną krwawienia, zwężenie skutkujące niedrożnością przewodu pokarmowego lub przetoka (wewnętrzna/zewnętrzna), a także zmiany czynnościowe, takie jak: utrata łaknienia (anoreksja), zaburzenia wchłaniania (malabsorption) i zaburzenia metaboliczne (dysmetabolism).

Do prawdopodobnych przyczynowych czynników utraty łaknienia u chorych na nowotwory złośliwe zalicza się:

• zaburzenia czuciowe związane z widzeniem, smakiem i powonieniem, które wraz z bólem lub gorączką zaburzają przyjemność jedzenia
• zaburzenia mechaniczne przewodu pokarmowego (niedrożność – ileus, zaburzenia połykania – dysphagia)
• działania niepożądane leczenia onkologicznego
• metabolizm guza (zwiększenie produkcji mleczanów i ciał ketonowych, wytwarzanie niezidentyfikowanych dokładnie toksyn nowotworowych)
• czynniki psychologiczne (stres).^1-4

Zaburzenia wchłaniania występujące u chorych na nowotwory złośliwe wynikają z wpływu masy guza na motoryczną czynność przewodu pokarmowego (hypoperistalsis). Zjawisko to obserwuje się w zrakowaceniu otrzewnej (carcinosis peritonei) w przebiegu roz...

Ostatnią, piątą przyczyną zaburzeń wchłaniania jest zmniejszona podaż pokarmów związana z jadłowstrętem nowotworowym (anoreksja).

Zaburzenia metaboliczne (dysmetabolism) u chorych na nowotwory złośliwe występują szczególnie w zaawansowanych postaciach nowotworów i wynikają z wpływu metabolizmu guza na poszczególne składowe metabolizmu gospodarza, tzn. na gospodarkę węglowodanową, białkową, lipidową, wodno-elektrolitową, witaminową i pierwiastków śladowych.

Przykłady występujących u chorych na nowotwory złośliwe zaburzeń metabolicznych w zakresie gospodarki węglowodanowo-białkowo-lipidowej przedstawiono na rycinie 2, przykłady zaburzeń wodno-elektrolitowych na rycinie 3, zaś przykłady niedoborów witamin na rycinie 4.