Nowotwory przewodu pokarmowego stanowią grupę coraz częstszą pod względem zapadalności. W ciągu dekad obserwuje się stały wzrost zachorowań na nie, a zwłaszcza na raka jelita grubego w krajach wysoko rozwiniętych. Zwiększenie ryzyka zachorowań skłania do wyboru najskuteczniejszych metod diagnostyki i leczenia. Pod względem histopatologicznym w górnym odcinku przewodu pokarmowego występuje rak płaskonabłonkowy, a w dolnym – rak gruczołowy. Dominującą metodą postępowania z chorymi na nowotwory przewodu pokarmowego jest leczenie chirurgiczne, uzupełniającą zaś głównie chemioterapia. Poniżej przedstawiono miejsce radioterapii w leczeniu chorych na te nowotwory.

Rak przełyku

Zachorowalność na raka przełyku w Unii Europejskiej wynosi 4,5 na 100 000 osób.¹ Patomorfologicznie najczęściej jest to rak płaskonabłonkowy. Rak gruczołowy rozwija się zazwyczaj w dalszej części przełyku z metaplastycznego nabłonka gruczołowego. W krajach Europy Zachodniej obserwuje się systematyczny wzrost zachorowań na raka gruczołowego, który obecnie stanowi ponad 50% wszystkich raków przełyku.²

W etiopatogenezie raka płaskonabłonkowego przełyku ważną rolę odgrywają palenie tytoniu i nadużywanie alkoholu. Z kolei rak gruczołowy przełyku najczęściej rozwija się na podłożu refluksu żołądkowo-przełykowego i przełyku Barretta.¹

Podstawową metodą leczenia chorych na resekcyjnego raka położonego poza odcinkiem szyjnym przełyku jest operacja. Pacjentom, którzy nie wyrażają zgody na operację lub nie mogą być do niej zakwalifikowani z uwagi na obciążenia współistniejącymi schorzeniami, proponuje się leczenie skojarzone – chemioradioterapię (CHRT). Zgodnie z wytycznymi zawartymi w „Zaleceniach postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w nowotworach złośliwych – 2013” CHRT powinni też otrzymać wszyscy chorzy na raka szyjnego lub szyjno-piersiowego odcinka przełyku.³ Na podstawie piśmiennictwa wykazano, że wyłączna radioterapia, zarówno przed-, jak i pooperacyjna, nie wpływa na poprawę wieloletnich przeżyć chorych na raka przełyku.¹ Natomiast skojarzenie radioterapii z chemioterapią poprawia przeżycie, o czym świadczą wyniki kilku metaanaliz i dwóch badań III fazy oceniających przydatność CHRT poprzedzającej operację (neoadiuwantowej) u chorych na raka płaskonabłonkowego przełyku w stopniu zaawansowania T3-T4 N0-3 M0.^4,5 Zdaniem autorów jednego z tych opracowań zastosowanie neoadiuwantowej CHRT u chorych na raka w takim stopniu zaawansowania zwiększa ryzyko zgonu po operacji. Skuteczność CHRT poprzedzającej operację wykazano też u chorych na raka przełyku, zwłaszcza gruczołowego, w stopniu zaawansowania T1-2 N1-3 M0. Natomiast w badaniu III fazy (FFCD9901) przeprowadzonym we Francji wyłącznie z udziałem chorych na raka płaskonabłonkowego przełyku w stopniu T1-2 N1-3 M0 zastosowanie neoadiuwantowej CHRT nie poprawiło przeżycia.¹