Pourazowe uszkodzenia naczyń krwionośnych występują głównie u osób młodych. Często towarzyszą złamaniom kończyn. Skuteczne postępowanie wymaga podejmowania przez chirurga szybkich i najlepiej trafnych decyzji, zwłaszcza że nie zawsze można przenieść chorego do ośrodka specjalistycznego.

Wstęp

Postępujący rozwój medycyny, wprowadzanie nowych technologii, metod operacyjnych i diagnostycznych niewątpliwie przyczynia się do uzyskiwania coraz lepszych wyników leczenia. Wymusza jednak zawężenie specjalizacji, co dotyczy również chirurgii naczyniowej. Lekarz pracujący na oddziale chirurgii ogólnej leczenie chorób naczyń może obserwować jedynie podczas krótkotrwałych stażów specjalizacyjnych. Na ostrym dyżurze może jednak znaleźć się w sytuacji, w której będzie musiał poradzić sobie z problemem z węższej dziedziny chirurgii. Jedna z takich sytuacji to pourazowe obrażenia naczyń krwionośnych. Wymagają one podejmowania szybkich decyzji, a nie zawsze można przenieść chorego do ośrodka specjalistycznego.

Urazom naczyń krwionośnych ulegają najczęściej ludzie młodzi, a jego następstwem może być trwałe kalectwo lub nawet utrata życia.

W warunkach pokoju urazy dużych naczyń stanowią 0,2-0,4% wszystkich urazów. Podczas działań wojennych liczba ta wzrasta 10-krotnie. Dużą część opracowań dotyczących urazów naczyń krwionośnych oraz procedur stosowanych w leczeniu ich obrażeń pourazowych zawdzięczamy zatem doświadczeniu chirurgów wojskowych.

Objawy

Uraz naczynia krwionośnego może powodować przerwanie ciągłości jego ściany i (lub) przerwanie przepływu w świetle naczynia. Głównymi objawami uszkodzenia naczynia są zatem:

• krwawienie
• niedokrwienie.
  
  

Pilność działań chirurga zależy od tego, który z tych objawów występuje lub dominuje.

Czynne krwawienie wymaga przede wszystkim zatrzymania. Utrata krwi stwarza bezpośrednie zagrożenie życia, wymusza zatem szybkie działanie i często nie ma czasu na przeprowadzenie dokładnej diagnostyki.

Objawem zamknięcia przepływu krwi jest zazwyczaj ostre niedokrwienie. Konieczność wykonania pilnej operacji udrożnienia naczynia pozwala u większości chorych na przeprowadzenie diagnostyki obrazowej przed przystąpieniem do zabiegu.

Niedokrwienie kończyny u chorego w ciężkim stanie po urazie nie zawsze jest głównym objawem i może zostać przeoczone.

Bezpośrednie i pośrednie objawy kliniczne uszkodzenia tętnicy wymieniono w tabeli 1.

Objawy ostrego niedokrwienia

Objawami ostrego niedokrwienia kończyny są:

• brak tętna na obwodzie kończyny lub jego osłabienie
• ból
• oziębienie kończyny
• zaburzenia czucia/ruchomości
• zespół ciasnoty przedziałów powięziowych
• martwica kończyny.