Zagadnieniem prawnym, które stwarza najwięcej problemów interpretacyjnych w praktyce chirurgicznej, jest niewątpliwie zgoda pacjenta na interwencję medyczną, w szczególności na zabieg operacyjny.

Sposób postępowania lekarza w związku z koniecznością uzyskania zgody pacjenta na zabieg jest obecnie zbieżnie uregulowany w dwóch aktach rangi ustawowej – Ustawie o prawach pacjenta i Ustawie o zawodach lekarza i lekarza dentysty.

Uzyskanie skutecznej (prawnie obowiązującej) zgody pacjenta zależy od wielu czynników.

Po pierwsze, zgoda musi być wyrażona przez pacjenta do tego zdolnego (kompetentnego). Zgodę na zabieg operacyjny dotyczący swojej osoby może zatem wyrazić tylko pacjent pełnoletni, nieubezwłasnowolniony i faktycznie zdolny do jej udzielenia, tzn. nieznajdujący się w stanie wykluczającym możliwość jej wyrażenia. Jasne jest, że zgody nie będzie mógł wyrazić pacjent nieprzytomny. Nie będzie tego mógł uczynić również taki pacjent, który z uwagi np. na podeszły wiek, stan somatyczny (np. wstrząs), stan psychiczny (zaburzenia psychiczne będące wynikiem choroby psychicznej lub somatycznej) albo znajdowanie się pod wpływem alkoholu lub środków odurzających nie będzie w stanie zrozumieć znaczenia wyrażonej zgody. Powyższe wykluczenia dotyczą również sprzeciwu na zabieg – tzn. sprzeciw na interwencję medyczną wyrażony przez pacjenta niekompetentnego nie może być podstawą odstąpienia od zabiegu.

W tym miejscu warto zaznaczyć, że w zastępstwie pacjenta dorosłego i nieubezwłasnowolnionego zgodę zastępczą na leczenie planowe (tzn. niewynikające z konieczności niezwłocznego udzielenia pomocy medycznej) może wyrazić jedynie sąd opiekuńczy. Niedopuszczalne są praktyki, w których w zastępstwie pacjenta nieprzytomnego lub niekompetentnego (ale nieubezwłasnowolnionego) podpisuje się np. żona lub inny członek rodziny, bo – zdaniem lekarzy – ktoś, nieważne kto, musi się podpisać. Podpis osoby nieuprawnionej nie czyni zgody ważną!

Samodzielnie zgody na zabieg nie może również wyrazić pacjent małoletni lub ubezwłasnowolniony. Za pacjenta małoletniego decydują rodzice (opiekunowie prawni), za ubezwłasnowolnionego – przedstawiciel ustawowy ustanowiony decyzją sądu w momencie u...