Szybkie prawidłowe rozpoznanie oraz wybór odpowiedniego leczenia umożliwiają w większości przypadków powrót niezaburzonej czynności uszkodzonych narządów.

Wstęp

Urazy, definiowane jako uszkodzenie żywej tkanki wskutek działania czynnika zewnętrznego, stanowią szóstą przyczynę zgonów na świecie (10%). Najczęściej dotyczą populacji w wieku 15-45 lat, dwukrotnie częściej płci męskiej. 12-15% urazów jamy brzusznej to uszkodzenia narządów układu moczowego, a więc nerek, moczowodu, pęcherza moczowego i cewki moczowej. Mimo że są chronione przez żebra, kręgosłup, kości miednicy mniejszej, mięśnie i trzewia, dochodzi do ich uszkodzenia w wyniku urazów tępych lub penetrujących. Urazy mogą być izolowane lub wielonarządowe. Najczęściej powstają w wypadkach komunikacyjnych lub są urazami zadanymi, ale mogą być skutkiem upadków, przypadkowych uderzeń czy samookaleczeń. Odrębną grupę tworzą uszkodzenia jatrogenne.

Funkcja, jaką pełnią narządy układu moczowego, jest przyczyną specyficznych objawów uszkodzeń powstałych w następstwie urazów. Jednym z podstawowych objawów jest krwiomocz o różnym nasileniu, czasem zatrzymanie moczu, a po przerwaniu ciągłości dróg moczowych – wynaczynienie moczu i powstanie moczokrwiaka. Te okoliczności należy uwzględniać w diagnostyce i postępowaniu leczniczym, tzn. zapewnić drożność dróg moczowych i dokładny drenaż.

Większość pacjentów po urazie jest w dobrym stanie ogólnym. Jeśli pacjent jest w złym stanie, priorytetem jest postępowanie przeciwwstrząsowe, zapewnienie właściwej czynności układu oddechowego i kontrola krwawienia zewnętrznego.^1,2

Urazy nerek

Epidemiologia

W około 10% wszystkich urazów jamy brzusznej uszkodzeniu ulega położona zewnątrzotrzewnowo nerka. Ponad 90% tych urazów to urazy zamknięte. Większość tępych urazów nie wymaga interwencji chirurga, a jedynie około 25% z nich stwarza bezpośrednie zagrożenie życia. Ciężkie urazy penetrujące zdarzają się u ponad 70% poszkodowanych.³ Do urazów tępych dochodzi wskutek uderzeń, kopnięć, upadków, od strony jamy brzusznej lub okolicy lędźwiowej. Szczególne są uszkodzenia w wyniku upadku z wysokości, bez bezpośredniego urazu okolicy lędźwiowej. Gwałtowne przemieszczenie się narządu może doprowadzić do różnego stopnia uszkodzenia naczyń nerkowych. Rzadko jest to oderwanie tętnicy, znacznie częściej jej nadmierne rozciągnięcie z uszkodzeniem śródbłonka i skrzepliną w świetle. W wypadkach komunikacyjnych istnieje duże prawdopodobieństwo urazów innych narządów: wątroby, śledziony, jelita i dużych naczyń krwionośnych. U chorych ze złamaniami dolnych żeber, szczególnie rozległymi, czy uszkodzeniami kręgosłupa lędźwiowego zawsze należy wykluczyć uraz nerki. Ryzyko uszkodzenia sąsiednich narządów zwiększa się w przypadku urazów otwartych, drążących, postrzałów lub ran kłutych nawet do 80%. Do urazów drążących należy zaliczyć jatrogenne uszkodzenia miąższu nerki, które mogą stanowić powikłanie zabiegów przezskórnych (np. podczas usuwania kamieni czy biopsji). Chorobowo zmienione nerki mogą ulec uszkodzeniu nawet w wyniku stosunkowo niewielkiego urazu. Do takich patologii należą: torbiele, torbielowatość, guzy, wodonercze, kamica odlewowa, anomalie anatomiczne.