Wrzód samotny to stosunkowo rzadka, niezłośliwa patologia ściany odbytnicy powodująca wiele niespecyficznych objawów. Jego etiologia nie została wyjaśniona, a piśmiennictwo naukowe poświęcone temu problemowi jest relatywnie skąpe i opiera się głównie na opisach przypadków i retrospektywnych analizach małych grup pacjentów.

Wstęp

Samotny wrzód odbytnicy jest niezłośliwą patologią ściany odbytnicy o charakterystycznym, choć zmiennym obrazie klinicznym. Występuje stosunkowo rzadko (1-3,6/100 000), niektórzy autorzy sugerują, że są to liczby niedoszacowane – z uwagi na niespecyficzne objawy znaczna część chorych nie zgłasza się bowiem do lekarza. Pewne rozpoznanie można ustalić jedynie na podstawie badania histopatologicznego, w którym stwierdza się włóknistą obliterację blaszki właściwej błony śluzowej odbytnicy z przerostem błony mięśniowej i wrastaniem włókien mięśniowych w blaszkę właściwą błony śluzowej.² Mimo że ta patologia została opisana po raz pierwszy już w XIX wieku,³ nadal nie ma ugruntowanego jednolitego schematu diagnostyczno-terapeutycznego. Wrzód samotny powoduje wiele niespecyficznych objawów, jego etiologia nie została wyjaśniona, a piśmiennictwo naukowe poświęcone temu problemowi jest relatywnie skąpe i opiera się głównie na opisach przypadków i retrospektywnych analizach małych grup pacjentów. Nawet nazwa patologii – zespół wrzodu samotnego odbytnicy („solitary rectal ulcer syndrome”) – utrwaliła się w piśmiennictwie światowym po wielu latach. Wcześniej choroba była określana przez każdego autora inaczej, np. „colitis cystica profunda” (głębokie torbielowate zapalenie okrężnicy)⁴ czy „harmatomatous inverted polyps of the rectum”,⁵ podejmowano nawet próby określenia patologii jako podtypu zespołu wypadania błony śluzowej odbytnicy.⁶ Niektórzy autorzy są zdania, że nazwa „wrzód samotny odbytnicy” wprowadza w błąd, ponieważ owrzodzenie występuje zaledwie u ok. 40% pacjentów z potwierdzonym histopatologicznie rozpoznaniem, zmiany mogą być mnogie,⁷ a patologia może rozwinąć się również w dystalnej części esicy.⁸ Patogeneza choroby nie została do końca wyjaśniona, najczęściej wskazuje się związek z zaburzeniami defekacji („outlet obstruction”, zespół nadmiernego napięcia mięśni dna miednicy, wzmożenie napięcia mięśnia łonowo-odbytniczego) oraz z wgłobieniami rekto-rektalnymi i rekto-analnymi z wypadaniem odbytnicy włącznie.²