Komunikacja personelu medycznego z rodzinami zmarłych pacjentów jest sytuacją psychologicznie trudną dla obu stron i obejmuje wiele warstw relacji interpersonalnych.

Wprowadzenie

Transplantacja narządów jest uznaną i skuteczną metodą leczenia ich schyłkowej niewydolności, a czasem jedyną alternatywą terapeutyczną.¹ Większość przeszczepianych narządów pochodzi od osób zmarłych w mechanizmie śmierci mózgu.² Pobrać narządy w celu ich przeszczepienia można po wykluczeniu przeciwwskazań medycznych do ich wykorzystania i przeprowadzeniu autoryzacji pobrania. Rozmowa z rodziną zmarłego prowadzona jest w celu poznania woli zmarłego wyrażonej za życia i uzyskania akceptacji bliskich dla pobrania narządów i tkanek. Sposób prowadzenia rozmowy istotnie wpływa na decyzję rodziny zmarłego o donacji.^3,4

Autoryzacja pobrania narządów i tkanek od zmarłego dawcy

Narządy do przeszczepienia pobierane są od żywych dawców (spokrewnionych i niespokrewnionych) i zmarłych w mechanizmie śmierci mózgu (donation after brain death) lub nieodwracalnego zatrzymania krążenia (donation after circulatory death). Ponad 90% przeszczepianych narządów pochodzi od osób zmarłych.² W 2015 roku w Europie narządy pobrano w celu ich przeszczepienia od ponad 12 000 zmarłych dawców,⁵ w tym od 526 w Polsce (13,6/1 000 000 mieszkańców). U 99,4% zmarłych dawców zgon stwierdzono na podstawie kryteriów neurologicznych, rozpoznając śmierć mózgu. Najczęstszą przyczynę zgonu zmarłych dawców narządów stanowiły: choroby naczyń mózgowych – udary krwotoczne lub niedokrwienne (59,5%), urazy czaszkowo-mózgowe (31,3%), inne przyczyny (8,5%), np. zatrucia, asfiksja, guzy mózgu i nieodwracalne zatrzymanie krążenia (0,57% przypadków).⁶

Narządy można pobrać w celu ich przeszczepienia po wykluczeniu przeciwwskazań medycznych do ich wykorzystania i przeprowadzeniu autoryzacji pobrania, czyli uzyskaniu zgodnego z prawem przyzwolenia na pobranie komórek, tkanek i narządów od dawcy.⁷

Polskie regulacje prawne

Sposób autoryzacji pobrania jest uwarunkowany obowiązującymi w danym kraju regulacjami prawnymi.⁸ W Stanach Zjednoczonych, gdzie obowiązuje koncepcja „first person authorisation”, oznaczająca prawnie wiążącą intencję donacji, angażowanie rodziny w celu uzyskania akceptacji jest dopuszczalne, choć jej brak nie skutkuje odstąpieniem od pobrania, gdyż nieposzanowanie deklaracji zmarłego uznawane jest za nieetyczne.⁹

W Polsce obowiązuje zasada zgody domniemanej (zarejestrowanego sprzeciwu) – „opt-out”. Zgodnie z przepisami polskiego prawa pobrania komórek, tkanek lub narządów z ludzkich zwłok w celu ich przeszczepienia można dokonać, jeżeli osoba zmarła nie wy...