Przyczyny przewlekłej niedoczynności przytarczyc i sposoby jej leczenia

Przewlekła niedoczynność przytarczyc najczęściej ma charakter nabyty i występuje głównie u dorosłych operowanych z powodu patologii gruczołu tarczowego lub przytarczyc. Odsetek tego powikłania zależy przede wszystkim od rodzaju patologii, zakresu operacji i wiąże się z uszkodzeniem unaczynienia przytarczyc, pozostawieniem niewystarczającej ilości tkanki gruczołowej lub niezamierzonym usunięciem przytarczyc. Według badaczy przypadkowe usunięcie jednej lub dwóch przytarczyc nie skutkuje pooperacyjną hipokalcemią. Po tyreoidektomii częstość przetrwałej niedoczynności wynosi od 0,4 do 15% – najmniej po operacji wola guzkowego obojętnego – i wzrasta po operacji z powodu raka lub resekcji z powodu choroby Gravesa-Basedowa. W przypadku patologii przytarczyc po częściowej resekcji przytarczyc i całkowitej resekcji przytarczyc z jednoczasową autotransplantacją przewlekła niedoczynność przytarczyc występuje u 3–13,5% pacjentów.

Niedoczynność przytarczyc może mieć podłoże genetyczne i występuje u dzieci jako element autoimmunologicznego zespołu niedoczynności wielogruczołowej typu 1 (APS1 – autoimmune polyendocrine syndrome type 1) lub składowa zespołu Di George’a i Bakarata.

Przejściowa pooperacyjna niewydolność przytarczyc, poza koniecznością krótkotrwałego leczenia substytucyjnego, nie stwarza dużych trudności terapeutycznych. Natomiast przewlekła niedoczynność wiąże się z wieloma problemami i trudnościami w leczeniu.

Jedynym powszechnym sposobem leczenia przewlekłej niedoczynności przytarczyc jest suplementacyjne podawanie pochodnych witaminy D lub jej aktywnych metabolitów (alfakalcydol, kalcytriol) i preparatów wapnia. Suplementację zawsze należy dobierać indywidualnie. Wielkość dawki alfakalcydolu sięga od 0,25 do kilku mikrogramów na dobę, zaś dawki wapnia od 2 do kilkunastu gramów na dobę. Zwykle jednak podaje się 0,5–1 mg alfakalcydolu i 1–3 g wapnia elementarnego. W ciężkich postaciach podaje się dożylne preparaty wapnia, tj. chlorek lub glukonian wapnia. W leczeniu przewlekłej niedoczynności przytarczyc dodatkowo często stosuje się tiazydowe leki moczopędne (np. hydrochlorotiazyd w dawce 12,5–50 mg/24 h), które poprzez hamowanie hiperkalciurii zmniejszają nie tylko dobową suplementację preparatów wapnia i witaminy D, lecz także ryzyko rozwoju kamicy nerkowej. Leczenie to jednak, wobec braku sprzężenia zwrotnego, wiąże się z możliwością przedawkowania stosowanych leków lub przyjmowania zbyt małych ich dawek. Konsekwencją tego stanu jest występowanie hiper- lub hipokalcemii. Należy pamiętać, że przewlekła hipokalcemia jest przyczyną zaćmy, zmian troficznych skóry oraz zmian w obrębie kości śródręcza i śródstopia.