Nowoczesne i skuteczne leczenie owrzodzeń żylnych wymaga połączenia odpowiedniego postępowania miejscowego oraz efektywnej terapii przyczynowej.

Wprowadzenie

Owrzodzenia żylne stanowią ok. 70% ran przewlekłych goleni. Częstość ich występowania w populacji ogólnej wynosi ok. 1%, wartość ta jednak wyraźnie zwiększa się w grupie wiekowej >65 r.ż. Poza znacznym pogorszeniem komfortu życia pacjenta ze względu na ból i wysięk owrzodzenie jest często przyczyną wykluczenia społecznego i depresji. Wysokie koszty leczenia, przekraczające ok. 10 000 dolarów rocznie na pacjenta, straty wynikające z absencji chorobowej, jak również duża częstość nawrotów, sięgająca 30%, stanowią istotne obciążenie dla systemu opieki zdrowotnej.¹ Chociaż owrzodzenia żylne to poważny problem socjoekonomiczny, wiedza na ich temat w środowisku medycznym wciąż jest niewystarczająca. Poniższe opracowanie służy zapoznaniu czytelnika z podstawami patofizjologii, ogólnymi zasadami postępowania z raną przewlekłą oraz najważniejszymi metodami leczenia owrzodzeń żylnych goleni i zapobiegania ich nawrotom.

Patogeneza

Przepływ krwi w układzie żylnym kończyn dolnych odbywa się w kierunku dosercowym i jest możliwy dzięki sprawnemu działaniu dwóch głównych mechanizmów. Pierwszy z nich to mechanizm tzw. pomp działających na zasadzie mechanicznego wyciskania krwi z naczyń żylnych, czy to w czasie skurczu mięśni łydki otaczających żyły układu głębokiego, czy też przy obciążaniu stopy podczas chodzenia, jak w przypadku naczyń splotu podeszwowego. Drugi mechanizm wykorzystuje obecność zastawek – fałdów błony wewnętrznej w ścianie naczyń żylnych, które umożliwiają jednokierunkowy przepływ w naczyniu – otwierają się podczas przepływu krwi w kierunku proksymalnym i zamykają dla przepływu w kierunku dystalnym. Niedomykalność zastawek, spowodowana np. nadmiernym rozciągnięciem ściany naczynia bądź ich uszkodzeniem w przebiegu rekanalizacji zmian zakrzepowych, jest przyczyną pojawienia się w żyle przepływu wstecznego, refluksu. Konsekwencją refluksu jest zaleganie nadmiernej ilości krwi żylnej i wzrost ciśnienia w naczyniach żylnych.² Ciśnienie hydrostatyczne zależy od wysokości słupa cieczy, w tym przypadku krwi, czyli od długości niewydolnego naczynia. W typowej niewydolności żył układu powierzchownego w pozycji stojącej lub siedzącej ciśnienie wewnątrzżylne mierzone w naczyniach stopy wynosi 80-100 mmHg. W przypadku uszkodzenia żył układu głębokiego, np. w zespole pozakrzepowym, jego wartości mogą osiągać nawet 180-200 mmHg. Podczas chodzenia praca pomp – podeszwowej i mięśniowej – skutecznie obniża ciśnienie wewnątrzżylne, które jednak po zaprzestaniu aktywności powraca do wartości wyjściowej. Czas potrzebny na powrót do wysokich wartości ciśnienia sprzed aktywności ruchowej jest tym krótszy, im większe uszkodzenie aparatu zastawkowego.