U pewnego odsetka pacjentów z wczesnym rakiem jelita grubego można zastosować miejscowe leczenie oszczędzające z wykorzystaniem m.in. technik endoskopowych. Należy jednak ostrożnie kwalifikować chorych do poszczególnych zabiegów. Zaletami tej terapii w porównaniu z metodami konwencjonalnymi (które także gwarantują całkowite wyleczenie) są: istotne zmniejszenie śmiertelności, zminimalizowanie powikłań pooperacyjnych i zachowanie zwieraczy odbytu.

Wprowadzenie

Rak jelita grubego zajmuje w Polsce drugie miejsce pod względem zachorowalności i trzecie wśród przyczyn zgonów z powodu nowotworów złośliwych niezależnie od płci. Skuteczność leczenia odbiega jednak od tej osiąganej w innych krajach rozwiniętych.¹ Jednym z istotnych czynników zwiększających efektywność terapii jest upowszechnienie badań przesiewowych. Ich dostępność może jednocześnie prowadzić do zwiększenia wykrywalności wczesnych postaci nowotworu. Niektórzy pacjenci z wczesnymi postaciami raka kwalifikują się do miejscowego leczenia oszczędzającego. Jego zaletą jest zmniejszenie śmiertelności i liczby powikłań pooperacyjnych w porównaniu z metodami konwencjonalnymi oraz zachowanie prawidłowej czynności aparatu zwieraczowego odbytu w przypadku nowotworów odbytnicy. Leczenie oszczędzające może jednak nie gwarantować takiego stopnia radykalności onkologicznej, jaki da się osiągnąć metodami standardowymi. Wykrywalność wczesnych postaci raka jelita grubego w Polsce może dotyczyć obecnie kilku procent chorych. Należy też wyraźnie podkreślić, że do dziś nie wypracowano porozumienia dotyczącego standardowego postępowania z wczesnym rakiem jelita grubego, a omawiane poniżej metody leczenia oszczędzającego powinno się stosować w ramach prospektywnych i randomizowanych badań klinicznych.²

Definicja wczesnego raka jelita grubego

Rak jelita grubego przekształca się w postać inwazyjną, gdy nowotwór przekroczy blaszkę mięśniową błony śluzowej i nacieka warstwę podśluzową ściany jelita. Wczesnym rakiem jelita grubego określa się nowotwór inwazyjny, ale ograniczony do warstwy podśluzowej, to znaczy w stopniu T1 według klasyfikacji TNM (tumor, nodes, metastases). Cechą charakterystyczną raka powierzchownie naciekającego błonę podśluzową jest znikome ryzyko przerzutów do okolicznych węzłów chłonnych.³ W przypadku odbytnicy niektórzy autorzy używają tego pojęcia również w odniesieniu do guzów naciekających błonę mięśniową właściwą, co budzi kontrowersje.⁴ Trzeba bowiem pamiętać, że już wczesne postaci raka inwazyjnego mogą dawać przerzuty do węzłów chłonnych. Współczesne metody radiologiczne nie pozwalają jednak z całą pewnością rozpoznać takich przerzutów. Pełna ocena jest możliwa dopiero na podstawie ostatecznego badania histopatologicznego usuniętych węzłów z preparatem.³