Opatrunki piankowe z zawartością srebra
Opatrunek w postaci miękkiej, elastycznej pianki jest zbudowany z hydrofilowych cząsteczek poliuretanu lub dimetykonu. Powierzchnia kontaktowa pianki ma strukturę trójwymiarową, uniemożliwiającą przysychanie opatrunku do powierzchni rany i minimalizującą ryzyko uszkodzenia nowo powstałych tkanek. Pianki wykazują właściwości chłonne i absorbują wysięk, ale niektóre z nich nie zatrzymują go w swojej strukturze. Opatrunki piankowe są pożądane zwłaszcza w fazie oczyszczania i silnego wydzielania z rany. Pianki mają działanie termoregulacyjne i zapewniają optymalną wilgotność w ranie oraz zapobiegają tworzeniu się strupów. Większość preparatów dostępnych w postaci płytki jest chroniona zewnętrzną warstwą poliuretanu przepuszczającego parę wodną i równocześnie tworzącego zewnętrzną barierę ochronną.31 Gąbki wykorzystuje się w leczeniu ran głębokich, zakażonych, silnie wydzielających (a także głębokich wysiękowych) jako jednoelementowy opatrunek w formie poduszeczki umieszczony w jamie owrzodzenia.32,33 Opatrunków piankowych nie powinno się stosować na powierzchnie rany suchej lub ze skąpym wysiękiem. W badaniach34 wykazano, że ich działanie istotnie wpływa też na szybkość procesu gojenia i zmniejszenie powierzchni rany.
Opatrunki w postaci żelu z zawartością np. oktenidyny
Produkty te są przeznaczone do ran z małym i średnim wysiękiem. Żele regulują i utrzymują bilans wilgoci w ich wnętrzu, a w przypadku ran z małym wysiękiem zapewniają wilgotne środowisko na ich powierzchni. Jeśli pojawi się wysięk, pochłaniają go i przechodzą w postać płynną. Żele mają właściwości oczyszczające martwicę.
Opatrunki alginianowe
Te opatrunki są zbudowane z soli wapniowo-sodowych kwasu alginianowego i polimeru pochodzącego z wodorostów (głównie z brunatnic). Alginiany znajdują zastosowanie m.in. w: ranach zakażonych, owrzodzeniach goleni, odleżynach, miejscach po pobraniu przeszczepów, ranach z jamami i przetokami oraz ranach wykazujących skłonności do krwawienia. Można je stosować na rany pokryte przylegającą warstwą ropy, włóknika czy innych zanieczyszczeń, ponieważ wytworzone wilgotne środowisko sprzyja autolizie. Oprócz wspomnianych właściwości hemostatycznych alginiany mają też zdolność wiązania bakterii. Drobnoustroje i resztki martwiczych tkanek łączą się w powstałej galaretce. W ten sposób tworzy się mikroklimat sprzyjający gojeniu się rany bez niekorzystnych efektów okluzji, gdyż żel przepuszcza wilgoć.35-37
Inne opatrunki o właściwościach przeciwbakteryjnych
Istnieją ponadto opatrunki złożone, zawierające węgiel aktywowany i ze środkami przeciwdrobnoustrojowymi, np. dekstranomerami jodu czy preparatami miodu.
Opatrunki stosowane w ranach z ryzykiem infekcji
Użycie tego rodzaju opatrunków ma na celu zmniejszenie wielokierunkowego i negatywnego wpływu bakterii hamujących proces gojenia. Produkty wchodzące w skład tej grupy sprzyjają zmniejszeniu liczby patogenów przez ich zamknięcie w strukturze opatrunku (np. hydrowłókna, pianki, alginiany, hydrokoloidy). Kolejne istotne cechy to: zdolność do „przyciągania” bakterii, wspomaganie działań przeciwzapalnych i zapobieganie maceracji (np. pianki, opatrunki siatkowe i hydrowłókniste).
Wśród preparatów, które również korzystnie wpływają na proces oczyszczania i gojenia rany, wyróżnia się kwas hialuronowy. Jego pochodne, zastosowane miejscowo, stymulują gojenie nie tylko świeżych ran, ale także owrzodzeń żylnych i innych ran przewlekłych.38 Kwas ten odgrywa istotną rolę na każdym etapie gojenia się ran i uczestniczy w procesie hemostazy, fazie zapalnej, proliferacji oraz przebudowie tkanki.39 Przeprowadzono wiele badań nad wpływem hialuronianu na gojenie się ran.40,41
Metody wspomagające leczenie ran przewlekłych
Oprócz opatrunków specjalistycznych korzystne efekty przynosi zastosowanie terapii podciśnieniowej, inaczej określanej jako negatywne ciśnienie. Negatywne ciśnienie uzyskuje się przy użyciu siły ssącej generowanej przez pompę.42,43 Wykazano, że system podciśnieniowy redukuje zarówno nadmiar wysięku,44 jak i obrzęk,45 a czasami może upośledzać gojenie rany. Wpływa jednak korzystnie na proces odbudowy ziarniny przez stymulowanie angiogenezy. Terapia podciśnieniowa zajmuje szczególne miejsce w procesie leczenia różnych rodzajów ran, m.in.: w przebiegu zespołu stopy cukrzycowej (ZSC), odleżyn, owrzodzeń żylnych, pourazowych oraz wielu różnych ran pooperacyjnych.46-48
Kolejną metodą wspomagającą proces leczenia ran przewlekłych jest terapia w komorze hiperbarycznej. Tlen hiperbaryczny poprawia metabolizm w ranie przez stymulowanie proliferacji fibroblastów i tworzenie kolagenowego zrębu potrzebnego do angiogenezy. Stymuluje również czynniki wzrostu biorące udział w procesie gojenia rany. Udowodniono jego działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze dzięki aktywacji leukocytów, hamowaniu namnażania bakterii beztlenowych i produkcji toksyn bakteryjnych oraz wspomaganiu penetracji antybiotyków. Naukowo udowodnione korzystne działanie komory hiperbarycznej stwierdzono głównie w ZSC.49-52
Wśród metod wspomagających proces oczyszczania wyróżnia się m.in. sonoterapię i leczenie za pomocą biochirurgii, w tym wykorzystanie larw much Lucilia sericata. Pierwsza z nich opiera się na użyciu fali pulsacyjnej – ultradźwięków zazwyczaj o częstotliwości 1 MHz.53 Zastosowanie drugiej metody pomaga zaś rozpuszczać martwe tkanki i towarzyszący im wysięk. Te elementy zostają wchłonięte przez larwy. Wydzielane przez nie substraty w pewnym stopniu stymulują proces gojenia nawet w ranach, które wcześniej wykazywały dużą oporność na leczenie.7,54
Podsumowanie
Proces gojenia rany przewlekłej jest złożony, a infekcja może się rozwinąć na każdym etapie procesu terapeutycznego. Dlatego zaleca się wnikliwą obserwację rany, systematyczną kontrolę jej stanu klinicznego i działania oparte na najnowszych wytycznych, w tym: dokładne i częste oczyszczanie jej łożyska, stosowanie odpowiedniej antyseptyki oraz prawidłowy dobór opatrunków specjalistycznych. Ambulatoryjne leczenie ran zakażonych powinno być zgodne z wytycznymi zarówno Polskiego Towarzystwa Leczenia Ran, jak i European Wound Management Association (EWMA).