1. Co to jest stomia?

Wyraz „stomia” pochodzi z języka greckiego i oznacza dosłownie otwór, usta. Inaczej nazywa się ją: przetoką jelitową, przetoką moczową, sztucznym odbytem lub brzusznym odbytem. Jest to celowo wykonane połączenie między światłem narządów wewnętrznych a skórą. Jeżeli takie połączenie powstaje między narządami w następstwie choroby lub jest powikłaniem leczenia, wówczas mówimy o przetoce.

Wyłonienie stomii może w zasadzie dotyczyć każdego odcinka przewodu pokarmowego: przełyku (przetoka ślinowa), żołądka (gastrostomia), jelita cienkiego (w zależności od umiejscowienia na jego przebiegu – jejuno- lub ileostomia), a także jelita grubego (kolostomia). Wyłonione mogą zostać również elementy układu moczowego – za pomocą drenu łączącego np. miedniczkę nerkową, moczowód i pęcherz moczowy ze skórą lub przez wstawkę z jelita cienkiego łączącą wszczepione w nią moczowody ze skórą.

2. Jak wykonuje się stomię?

Stomię wykonuje się najczęściej w trakcie operacji w obrębie przewodu pokarmowego lub układu moczowego. Polega to na chirurgicznym wytworzeniu połączenia między przewodem pokarmowym lub układem moczowym a skórą na brzuchu. Wskazaniami do wyłonienia stomii są choroby nowotworowe i nienowotworowe, wady wrodzone lub urazy utrudniające bądź uniemożliwiające wydalanie drogą naturalną. Stomię jelitową wykonuje się również po to, by odbarczyć chorą część jelita lub zabezpieczyć gojenie zespoleń chirurgicznych w jego obrębie.

Szczególnym rodzajem stomii jest gastrostomia, czyli połączenie światła żołądka ze skórą. Taka stomia pełni funkcję odżywczą. Gdy przyjmowanie pokarmu drogą przez jamę ustną i przełyk jest ograniczone lub niemożliwe, podaje się pacjentowi zmiksowany pokarm lub diety przemysłowe przez chirurgicznie lub endoskopowo wprowadzoną rurkę do żołądka.

3. Jak pielęgnować skórę wokół stomii?

Pielęgnacja skóry wokół stomii jest bardzo ważna, ponieważ jest ona narażona na ciągły kontakt z treścią jelitową lub moczem. W następstwie działania kwasów i enzymów trawiennych skóra może ulec podrażnieniu, może dojść do stanu zapalnego, owrzodzenia lub martwicy. Do pielęgnacji skóry w okolicy stomii stosuje się różnorakie środki: pasty stomijne (wygładzające nierówności skóry wokół stomii i ułatwiające szczelne założenie worka stomijnego), zmywacze (używane podczas wymiany worków i usuwające zabrudzenia), kremy przeciwodparzeniowe oraz płytki ochronne.

4. Jaka dieta jest zalecana w przypadku stomii?

Pacjent ze stomią powinien stosować taką dietę, która nie będzie powodować biegunek ani zaparć. Posiłki należy jeść regularnie, najlepiej o tej samej porze. Wskazane jest spożywanie 5 posiłków dziennie – niewielkich objętościowo, dzięki czemu będą lepiej przyswajalne. Powinno się też codziennie wypijać co najmniej 2 litry niegazowanej wody, co zapewni właściwą pracę jelit. Należy wybierać produkty pełnoziarniste, co zapobiega zaparciom. Zaleca się ograniczyć ilość spożywanych słodyczy i pokarmów smażonych. Powinno się unikać: kapusty, grochu, fasoli, bobu, cebuli i szparagów, ponieważ nasilają perystaltykę i działają gazotwórczo. Gdy występują zaparcia, trzeba zwiększyć ilość owoców i warzyw oraz płynów w diecie. W przypadku biegunki należy uzupełniać płyny, spożywać kleik ryżowy lub ryż, marchwiankę i banany (są bogate w potas). Przy nasilonej biegunce warto rozważyć konsultację lekarską.

5. Jakie mogą być powikłania stomii?

Powikłania mogą mieć charakter miejscowy lub ogólnoustrojowy. Do powikłań miejscowych wczesnych należą: obrzęk stomii, infekcja okołostomijna, krwawienie ze stomii i martwica stomii. Powikłania miejscowe późne to: zwężenie stomii, wciągnięcie/wpadnięcie stomii, wypadanie stomii i przepuklina okołostomijna. Powikłania wczesne mogą być zaopatrywane podczas pobytu szpitalnego związanego z wyłonieniem stomii. Powikłania późne niekiedy wymagają kolejnych zabiegów operacyjnych. Wśród powikłań ogólnoustrojowych wyróżnia się: psychologiczne (poczucie okaleczenia), seksualne (domniemana utrata atrakcyjności seksualnej) i metaboliczne (najczęściej przy ileostomii, na skutek wzmożonej utraty wody przez organizm).

6. Czy stomię ma się do końca życia?

Stomia może być czasowa lub stała (definitywna). Stomię czasową wyłania się wtedy, gdy istnieją możliwości techniczne odtworzenia ciągłości przewodu pokarmowego po pierwotnej operacji resekcyjnej. Stomia definitywna jest niezbędna wówczas, gdy nie ma technicznych możliwości odtworzenia ciągłości przewodu pokarmowego lub stopień zaawansowania choroby bądź stan ogólny pacjenta nie pozwalają na podjęcie takiej próby.