W środowisku lekarskim, zwłaszcza wśród chirurgów, świadomość ryzyka związanego z ostrym zapaleniem trzustki (OZT), szczególnie z jego ciężką postacią, jest powszechna. Mimo wątpliwości dotyczących bezpośredniej etiologii schorzenia opracowano dokładne schematy postępowania diagnostyczno-leczniczego. Lekarze są również świadomi poważnego rokowania w przebiegu OZT. Mogłoby się zatem wydawać, że odpowiednio szybkie ustalenie prawidłowego rozpoznania oraz wdrożenie adekwatnego leczenia chroni lekarza przed jakimikolwiek zarzutami popełnienia błędu medycznego. Z różnych względów tak jednak nie jest.

Sprawy dotyczące oceny prawidłowości postępowania w OZT, które trafiają do zakładów medycyny sądowej, często są bliźniaczo podobne. Przykładowo młody, około 30-letni, otyły mężczyzna, który w trakcie wyjazdu bądź spotkania nadużywał alkoholu i spożywał duże ilości tłustych pokarmów, w nocy lub następnego dnia odczuwa silne bóle brzucha, ma wzdęcia, wymiotuje oraz zaczyna gorączkować. Chory i jego bliscy uznają dolegliwości za objawy zatrucia pokarmowego. Leczenie domowymi sposobami nie przynosi jednak efektu – wymioty się nasilają. W końcu chory lub jego bliscy wzywają karetkę pogotowia lub sami udają się do najbliższego szpitala. Lekarz na podstawie danych z wywiadu, wyników badania przedmiotowego i badań dodatkowych rozpoznaje OZT.

Inne grupy pacjentów zagrożonych wystąpieniem OZT to stosunkowo młodzi mężczyźni z alkoholizmem w wywiadzie oraz około 50-letnie, otyłe kobiety z objawami zaostrzenia kamicy pęcherzyka żółciowego lub niedrożnością dróg żółciowych.

Postępowanie i rokowanie u pacjentów z OZT zależą od wyników diagnostyki. W łagodnej postaci choroby początkowo stosuje się leczenie zachowawcze i kontroluje stan narządu na podstawie wyników badań obrazowych. Jeżeli procesy martwiczo-krwotoczne są obecne w chwili przyjęcia do szpitala lub rozwijają się w trakcie hospitalizacji bądź gdy dochodzi do nagłego pogorszenia (w wyniku np. pęknięcia torbieli okołotrzustkowej) stanu pacjenta, wdraża się intensywne leczenie zachowawcze skorelowane z leczeniem operacyjnym (endoskopowym z drenażem torbieli lub klasycznym, często z wielokrotnym usuwaniem martwiczych tkanek), co jednak nie zawsze przynosi efekty. W przypadku ciężkiej postaci OZT zgon może nastąpić stosunkowo szybko wskutek objawów niewydolności wielonarządowej. Choroba może również toczyć się przez wiele tygodni, z epizodami zaostrzeń i z następującą później sepsą oraz niewydolnością wielonarządową.