BLACK CYBER WEEK! Publikacje i multimedia nawet do 80% taniej i darmowa dostawa od 350 zł! Sprawdź >
Okazuje się, że samo zwiększenie podaży płynów dożylnych nie jest jedynym czynnikiem prowadzącym do powikłań. Kluczową rolę w tym patomechanizmie odgrywa sód jako jon biorący udział w retencji wody w tkankach. Obrzęk tkanek miękkich niekorzystnie wpływa na pracę jelit (powrót perystaltyki, gojenie się zespoleń) i tkanki podskórnej (upośledzenie ukrwienia i gorsze gojenie), nie wspominając o zaburzeniach ze strony układów sercowo-naczyniowego i oddechowego. Wyniki wieloośrodkowego badania dotyczącego wpływu elementów protokołu ERAS na odsetek powikłań wykazały, że zapewnienie zbilansowanej płynoterapii (<2500 ml płynów dożylnych i <70 mmol sodu w pierwszej dobie po operacji) pozwala zmniejszyć odsetek powikłań o 65% w porównaniu z grupą pacjentów otrzymujących większe objętości płynów dożylnych.29
W naszym ośrodku szczególny nacisk kładzie się właśnie na zapewnienie odpowiedniego bilansu płynowego. Oprócz postępowania przedoperacyjnego (rezygnacja z przygotowania jelita, przedoperacyjne napoje węglowodanowe) w trakcie zabiegu i bezpośrednio po nim zdecydowanie ogranicza się podaż płynów (z reguły jest to <1000 ml), a w zleceniach pozabiegowych płyny podaje się tylko w określonych przypadkach (oliguria pomimo podaży diuretyków, istotna utrata śródoperacyjna krwi itp.). Dzięki rozpoczęciu doustnej podaży płynów już w dobie po zabiegu możliwe jest zaprzestanie (lub znaczne zmniejszenie) podaży dożylnej w kolejnych dniach. Oczywiście nie dotyczy to wszystkich chorych – ci, u których prawidłowe nawodnienie drogą przewodu pokarmowego nie jest możliwe, nadal wymagają uzupełnienia dożylnego. Należy wówczas zadbać o właściwy bilans płynowy i, jak wspomniano, dążyć do ograniczenia podaży płynów bogatych w sód przez zastąpienie ich innymi. W naszym ośrodku sól fizjologiczną (0,9% chlorek sodu) stosuje się wyjątkowo rzadko i zdecydowanie bardziej polegamy na tzw. zbilansowanych krystaloidach. Szczegółowych informacji na temat nowoczesnej płynoterapii dostarcza podręcznik Dileepa Lobo pt. „Basic concepts of fluid and electrolyte therapy”, który jest dostępny w internecie w darmowej wersji (https://www.researchgate.net/publication/249625074_Basic_Concepts_of_Fluid_and_Electrolyte_Balance).25
Podsumowanie
Opieka okołooperacyjna zmieniła się w ostatnim czasie nie do poznania. Dzięki lepszej znajomości patofizjologii oraz ulepszonej metodologii badań naukowych jesteśmy w stanie wiarygodnie wykazać, że niektóre praktyki rutynowo stosowane od kilkudziesięciu lat są albo nieskuteczne (i w związku z tym niepotrzebne), albo wręcz szkodzą chorym. Mimo że wiemy znacznie więcej, nadal największym problemem jest wprowadzenie zmian do powszechnej praktyki na oddziałach chirurgicznych. Proces ten, chociaż zachodzi powoli, wymaga na ogół wielu lat przemian. Wydaje się jednak, że dzięki powszechnemu dostępowi do wiedzy medycznej oraz coraz większej popularności evidence based medicine będziemy w stanie skrócić ten okres. Skorzystają na tym wszyscy – zarówno pacjenci, którzy będą leczeni w nowoczesny sposób, jak i chirurdzy oraz inni lekarze zaangażowani w proces terapii, którzy w swojej codziennej pracy będą mogli stosować praktyki oparte na dowodach naukowych. Naszym zadaniem jest jedynie otworzyć się na nowości i wcielać je w życie zgodnie z przeznaczeniem.