W rozwoju nowotworów dziedzicznych istotną rolę odgrywa przekazywana z pokolenia na pokolenie mutacja genów sprzyjających ich powstawaniu.¹ Podłoże genetyczne jako czynnik ryzyka nowotworu przewodu pokarmowego zostało opisane w: raku przełyku, żołądka, jelita cienkiego, trzustki i jelita grubego.² Niniejsze opracowanie ma na celu usystematyzowanie wiedzy na temat podłoża, zasad diagnostyki i leczenia najczęstszych dziedzicznych nowotworów przewodu pokarmowego.

Wprowadzenie

Transformacja nowotworowa jest rezultatem zmian w wielu genach. Zmiany te zachodzą pod wpływem uszkadzających czynników obecnych w środowisku (kancerogenów). Odporność genomu na uszkodzenia zależy od sprawności usuwania kancerogenów z komórki (detoksykacji) i procesów naprawy uszkodzonego DNA (stabilizacji). Geny detoksykacyjne i stabilizacyjne (MMR) różnią się od siebie pod względem cech osobniczych. Ponadto kluczową rolę w utrzymaniu podziałów komórek organizmu na właściwym poziomie odgrywają geny supresorowe nowotworów. Produkty białkowe tych genów są inhibitorami cyklu komórkowego i składnikami układu kontaktowego hamowania podziałów komórek przy zetknięciu się komórek ze sobą. Wystąpienie mutacji w genie supresorowym prowadzi do zwiększenia częstości podziałów komórkowych oraz multiplikacji i kumulacji błędów replikacyjnych. Aktywność kodowanych białek o tej samej funkcji metabolicznej różni się u ludzi. Podatność na chorobę nowotworową zależy zatem nie tylko od ekspozycji na kancerogeny, lecz także od dziedzicznych predyspozycji genetycznych.

Dziedziczny rak jelita grubego

Szacuje się, że nawet 20% zachorowań na raka jelita grubego (RJG) jest uwarunkowanych predyspozycjami genetycznymi, a w przypadku 5-10% tych nowotworów można dokładnie określić mutację genetyczną związaną z ryzykiem ich powstania. Najlepiej poznane dziedziczne zespoły predysponujące do powstania raka przewodu pokarmowego to: zespół Lyncha (LS – Lynch syndrome), rodzinna polipowatość gruczolakowata (FAP – familial adenomatous polyposis), atypowa rodzinna polipowatość gruczolakowata (AFAP – attenuated familial adenomatous polyposis), polipowatość związana z mutacją genu MUTYH (MAP – MUTYH-associated polyposis), zespół młodzieńczej polipowatości (JPS – juvenile polyposis syndrome) i zespół Peutza-Jeghersa (PJS – Peutz-Jeghers syndrome).³

Dziedziczny rak jelita grubego niezwiązany z polipowatością – zespół Lyncha

Podłoże genetyczne

Opisany przez Henry’ego T. Lyncha zespół dziedzicznego, niezwiązanego z polipowatością raka jelita grubego (HNPCC – hereditary non-polyposis colorectal cancer) stanowi przyczynę około 1-4% wszystkich przypadków raka jelita grubego. Powstaje w wyni...