Przetoka odbytu to choroba zapalna polegająca na wytworzeniu się kanału między odbytem a skórą okolicy odbytu. Choć jest znana od starożytności, nadal stanowi wyzwanie dla lekarza, głównie ze względu na ryzyko nawrotu choroby i powikłań, zwłaszcza uszkodzenia zwieraczy odbytu i związanego z tym nietrzymania stolca.

Wprowadzenie

Przetoka odbytu najczęściej stanowi przewlekłą postać ropnia okołoodbytniczego. Przebieg kanału przetoki w stosunku do mięśni zwieraczy odbytu określa się podczas badania proktologicznego. Ma to kluczowe znaczenie w wyborze właściwego sposobu postępowania. Rozcięcie przetoki pozostaje złotym standardem w leczeniu przetok niskich, obejmujących niewielką masę zwieraczy. W przypadku przetok złożonych zaleca się kilka metod oszczędzających zwieracze, do których należą: metoda Hipokratesa, płaty przesunięte, międzyzwieraczowe podwiązanie kanału przetoki (LIFT – ligation of the intersphincteric fistula tract), metoda endoskopowa (VAAFT – video-assisted anal fistula treatment), terapia podciśnieniowa (VAC – vacuum assisted closure) oraz kleje i zatyczki, a ich zastosowanie należy poprzedzić nacięciem i drenażem ropni towarzyszących przetoce. Optymalną metodę leczenia wybiera się indywidualnie dla każdego pacjenta.

Rys historyczny

Przetoka odbytu to choroba znana już w starożytności. Najstarsze opisy operacji można znaleźć w pracach Hipokratesa, który jako pierwszy w leczeniu przetok wykorzystał luźny seton, wykonany z końskiego włosia. Sposób ten jest powszechnie stosowany, z drobnymi modyfikacjami, do dziś. Co więcej, w wyniku upowszechniania się postępowania oszczędzającego metoda Hipokratesa przeżywa renesans.¹ Wyczerpujące opisy technik leczenia oraz instrumentarium wykorzystywanego podczas operacji przetok można przeczytać w dziełach średniowiecznego chirurga Jana z Arderne, który stosował rozcięcie przetok i prawdopodobnie jako pierwszy użył pojęcia „przetoka odbytu”.² Dynamiczny rozwój chirurgii proktologicznej nastąpił za sprawą nadwornego chirurga króla Francji Ludwika XIV. Charles-François Félix – bo o nim mowa – przeprowadził wiele, często śmiertelnych w skutkach, operacji na paryskich żebrakach, zanim odważył się wykonać zabieg na odbycie Króla Słońce.³

Definicja

Przetoka odbytu to wąski kanał wyścielony nabłonkiem i wypełniony zapalną ziarniną, rozpoczynający się ujściem wewnętrznym (najczęściej) w krypcie na poziomie linii grzebieniastej kanału odbytu i uchodzący otworem zewnętrznym na skórze w okolicy odbytu. Zwykle stanowi przewlekłą postać ropnia okołoodbytniczego.⁴