Problemy z ustaleniem prawidłowego rozpoznania zdarzają się często. By ich uniknąć, należy pamiętać o rzadko występujących chorobach. Jednak zdecydowanie częściej mamy do czynienia z niecharakterystycznym obrazem częstych chorób.

Wstęp

Ból brzucha jest jedną z najczęstszych skarg zgłaszanych przez pacjentów odwiedzających izbę przyjęć czy SOR. Jest definiowany jako ostry ból, o nagłym początku, krótkim czasie trwania, którego przyczyna musi zostać usunięta jak najszybciej.

18-25% osób zgłaszających ból brzucha jest przyjmowanych do szpitala w celu dalszej diagnostyki bądź leczenia. Około 10% z nich zostaje poddanych leczeniu operacyjnemu w trybie pilnym bądź przyspieszonym. Spośród osób przyjętych do szpitala 37% stanowią pacjenci z ostrym zapaleniem wyrostka robaczkowego, 38-45% cierpi na niespecyficzny ból brzucha, około 11% stanowią chorzy z dolegliwościami ginekologiczno-urologicznymi. U około 8% ból brzucha powodują inne przyczyny (tab. 1).^1,2 W tej grupie mogą znajdować się pacjenci cierpiący na rzadkie choroby bądź ci, u których częste, znane choroby objawiają się w niespecyficzny sposób. W ustaleniu prawidłowego rozpoznania należy brać pod uwagę płeć pacjenta, jego wiek i choroby współistniejące, które pozwalają ustalić czynniki ryzyka. U młodych tzw. zdrowych chorych częściej występują choroby zapalne jelit, ostre zapalenie wyrostka robaczkowego, urazy, podczas gdy u starszych – zapalenie dróg żółciowych, zapalenie uchyłków okrężnicy czy zaparcia (w tym niedrożność przewodu pokarmowego).

Przyczyny ostrego brzucha dzielimy na chirurgiczne i niechirurgiczne. Jako cztery najczęstsze chirurgiczne przyczyny ostrego brzucha wymienia się:

• perforację przewodu pokarmowego
• niedrożność jelit
• zapalenie otrzewnej
• krwawienie do przewodu pokarmowego.

Większość nie sprawia większych trudności diagnostycznych (tab. 2), ale każda z nich może objawiać się w niestandardowy sposób. Jednym z najbardziej znanych przykładów jest ostre zapalenie wyrostka robaczkowego, choroba bardzo powszechna, ale nadal nadrozpoznawanej (odsetek niepotrzebnie wykonanych appendektomii sięga nawet 20%, pomimo stosowania zaawansowanych metod diagnostycznych).³ Kilkugodzinna obserwacja pozwala zmniejszyć odsetek zbędnych zabiegów o około 10%.⁴ 

Ostre choroby chirurgiczne

Z ostrych chorób jamy brzusznej wymagających pilnej interwencji chirurgicznej, obarczonych wysoką śmiertelnością, a stanowiących największe wyzwanie diagnostyczne, jest ostre niedokrwienie jelit i pęknięcie tętniaka aorty.