Warunkiem zachowania optymalnej funkcji kończyny po amputacji jest wytworzenie sprawnego kikuta, zdolnego do przenoszenia obciążeń mechanicznych. Wymaga to od chirurga zarówno znajomości samej techniki zabiegu, jak i zasad protezowania i rehabilitacji po amputacji.

Wprowadzenie

Amputacja to zabieg operacyjny polegający na chirurgicznym odjęciu kończyny na poziomie kości wraz z odcięciem tkanek miękkich i opracowaniem kikuta po jej urazowym lub chirurgicznym przecięciu (w odróżnieniu od wyłuszczenia, którym to terminem określa się zabiegi wykonywane na poziomie stawu).

Rys historyczny

Amputacje były najprawdopodobniej jednymi z pierwszych zabiegów operacyjnych w historii człowieka. Pierwsze doniesienia o ich wykonywaniu pochodzą ze starożytności (Rygweda, Indie, ok. 3500-1800 r. p.n.e. oraz XIX-wieczne odkrycie archeologiczne protezy palucha mumii Amenhotepa II), choć malowidła ścian jaskiń z okresu paleolitycznego sugerują znacznie dłuższą historię tej procedury, sięgającą nawet 36 000 lat.^1,2

Sam termin „amputacja” powstał od łacińskich słów: ambi (okrężnie) i puto, putare (obcinać). Został po raz pierwszy wprowadzony do języka angielskiego najprawdopodobniej przez Lowe’a w początkach XVII w. w jego dziele pt. „A discourse of the whole art of chirurgery”.³ Pierwotnie terminem tym określano chirurgiczne odjęcie kończyny po jej krytycznym uszkodzeniu niepozwalającym na utrzymanie witalności, przy braku możliwości zahamowania krwawienia i rozwoju infekcji w stopniu gwarantującym przeżycie rannego.

Przez kilkaset lat amputacje były podstawowymi zabiegami ratującymi życie po urazowych uszkodzeniach kończyn, najczęściej powstałych w trakcie działań wojennych. Dopracowanie techniki chirurgicznej wraz z wprowadzeniem technik znieczulenia i zwalczania infekcji umożliwiło rozszerzanie zakresu interwencji chirurgicznej o amputacje wykonywane w chorobach nowotworowych, infekcyjnych i wrodzonych narządu ruchu.

Obecnie amputacje i wyłuszczenia kończyn przeprowadza się najczęściej z powodu rozległej martwicy tkanek wywołanej chorobami naczyniowymi (miażdżyca zarostowa tętnic kończyn dolnych, choroba Bürgera itp.) i metabolicznymi (cukrzyca), odmrożeniami i oparzeniami (termicznymi, w tym prądem elektrycznym, oraz chemicznymi), a także w infekcjach kończyn (zgorzel gazowa, zapalenia kości – osteomyelitis).⁴ Należy jednak wspomnieć, że na przestrzeni wieków znaczenie terminu „amputacja” rozszerzano o zabiegi wykonywane zarówno ze wskazań medycznych, jak i pozamedycznych, w tym kulturowych, religijnych i karno-sądowych (obejmowały one m.in. sutek, język, nos, ucho, rękę, stopę, kciuk, narządy płciowe).^5,6